Florlu Sera Gazlarına İlişkin Yönetmeliğin amacı, ülkemizin taraf olduğu Ozon Tabakasını İncelten Maddelere Dair Montreal Protokolü kapsamında yer alan florlu sera gazlarının salımını kontrol altına almak üzere florlu sera gazları ve diğer florlu maddelerin yönetimine ilişkin usul ve esasları düzenlemektir.

Yönetmelik;

a) Ürün ve ekipman içinde olanlar da dahil olmak üzere florlu sera gazları ve diğer florlu maddelerin etiketlenmesine, verilerin toplanmasına, sızıntı kontrollerine, raporlanmasına, piyasaya arz, ithalat, ihracat ve kullanımına, kota dağıtımına ve florlu sera gazlarının geri kazanımına ve imhasına ilişkin esasları,

b) Florlu sera gazları içeren veya çalışması bu gazlara dayanan ekipmanlara müdahale eden gerçek ve tüzel kişilerin eğitimi ve belgelendirilmesine ilişkin konuları ve düzenlemeleri, kapsar. Bu Yönetmelik, motorlu araçlardaki iklimlendirme ekipmanlarından çıkan florlu sera gazlarının geri kazanımını kapsamaz.

Avrupa Birliği mevzuatına uyum

Yönetmelik 16/4/2014 tarihli ve (AB) 517/2014 sayılı Florlu Sera Gazlarına İlişkin Avrupa Parlamentosu ve Konsey Tüzüğü dikkate alınarak Avrupa Birliği mevzuatına uyum çerçevesinde hazırlanmıştır.

Askeri unsur; Milli Savunma Bakanlığı merkez ve taşra teşkilatı, Genelkurmay Başkanlığı, Kara, Deniz ve Hava Kuvvetlerine ait kurum, kıta, karargâh veya tesisi anlamına gelir. Ton CO2 eşdeğeri; metrik ton cinsinden florlu sera gazlarının ağırlığı ile küresel ısınma potansiyelinin çarpımı sonucunda çıkan miktarı gösterir. Çoklu merkezi soğutma sistemleri; bir veya daha fazla ortak kondenser ve vitrinler, dolaplar, dondurucular veya soğutulmuş depo odaları gibi bir dizi soğutma cihazına bağlanan, paralel olarak çalışan iki veya daha fazla kompresöre sahip sistemleri gösterir. Dağıtıcı; Florlu sera gazları veya diğer florlu maddeleri yurt içine veya yurt dışına tedarik eden gerçek veya tüzel kişiyi ifade eder. Devreden çıkarma: Kap, ürün veya ekipmanın nihai olarak kapatılmasını ve işletimden kaldırılması anlamına gelir. Faaliyet Raporları Veri Tabanı (FARAVET); Florlu sera gazları veya diğer florlu maddeleri ürün veya ekipman içerisinde veya dökme eşya olarak ithal eden, ihraç eden ya da bu gazları veya maddeleri kullanan, geri kazanan, geri dönüştüren, ıslah eden veya imha eden işletmeler tarafından sunulan yıllık raporları, kota tahsisi ve lisans modülünü içeren elektronik veri tabanıdır.

Florlu sera gazları; EK-1’de listelenen hidroflorokarbon, perflorokarbon, kükürt hekzaflorür veya bu maddelerden en az birini içeren karışımları veya flor içeren diğer sera gazlarıdır. Geri kazanılan florlu sera gazlarının veya diğer florlu maddelerin filtre etme ya da susuzlaştırma gibi temel temizlik işlemlerini takiben tekrar kullanımına geri dönüşüm denir. Geri kazanım ise bakım veya servis sırasında veya ürün ya da ekipmanın bertaraf edilmesinden önce ürün, kap veya ekipmandan florlu sera gazlarının veya diğer florlu maddelerin toplanması ve depolanmasıdır. Hermetik olarak sızdırmazlığı sağlanmış ekipman; Florlu sera gazları içeren parçaların kaynak, lehim veya benzer bir kalıcı bağlantıyla sızdırmazlığının sağlandığı, tamirine ve tasfiyesine uygun kapaklı vana veya kapaklı servis girişlerini de içerebilen ve izin verilen maksimum basıncın en az dörtte biri basınç altında test edilen sızıntı oranı yılda 3 (üç) gramdan az olan sistemdir.

Hidroflorokarbon; EK-1’in birinci grubunda listelenen maddeleri veya bu maddelerden en az birini içeren karışımlar, Hidroflorokarbonların yıllık tüketimi; belirli bir takvim yılında ülkeye ithal edilen hidroflorokarbon miktarından aynı yıl ülkeden ihraç edilen hidroflorokarbon miktarının çıkarılarak hesaplanan ton CO2 eşdeğeri cinsinden değeri ifade eder. Hizmet yeri belgesi ise Florlu sera gazları ile çalışan ve bu gazları içeren iklimlendirme ve soğutma cihazlarının, ısı pompalarının, yangın söndürme sistemlerinin, elektrikli şalt cihazlarının montaj, bakım ve servis hizmetini veren yerler için kurallar kapsamında faaliyetlere ve tüzel kişilere Türk Standardları Enstitüsü (TSE) tarafından verilen belgedir.

Sızıntı tespit sistemi; Florlu sera gazı sızıntısını tespit etmek üzere kalibre edilen ve sızıntı olması durumunda operatörü uyaran mekanik, elektrik veya elektronik cihazdır. Soğutma, iklimlendirme ve ısı pompası ekipmanlarındaki ve Organik Rankin Döngüsündeki florlu sera gazı miktarı; tek bir soğutucu akışkan devresindeki florlu sera gazı miktarıdır. Soğutmalı kamyon; Temelde mal taşımak üzere tasarlanmış ve imal edilmiş ve soğutma ünitesi ile donatılmış 3.5 tondan fazla ağırlığa sahip motorlu taşıtıdır. Soğutmalı römork; temelde mal taşımak için bir kamyon veya traktör tarafından çekilmek üzere tasarlanmış, imal edilmiş ve bir soğutma ünitesi ile donatılmış aracı ve yarı römorklarıdır. Tek bileşenli köpük; reaksiyona girmemiş veya kısmen reaksiyona girmiş sıvı halde tek bir aerosol dağıtıcıda bulunan ve dağıtıcıdan ayrıldığında genişleyen ve sertleşen bir köpük bileşimini ifade eder. Tekli split klima sistemleri; soğutucu akışkan borularıyla birbirine bağlı, kullanım yerinde kurulum gerektiren bir dış ünite ve bir iç üniteden oluşan oda iklimlendirme sistemleridir.

Teknik aerosol: kozmetik aerosoller dahil ve tıbbi aeroseller hariç olmak üzere, ürün ve ekipmanların bakımı, onarımı, temizlenmesi, test edilmesi, böceklerden arındırılması ve üretilmesinde, ekipmanın kurulması ve diğer uygulamalarda kullanılan aerosol dağıtıcısını, dispanserini, spreylerini, püskürtücülerini kapsar. Zorunlu kullanım alanları; halihazırda florlu sera gazı alternatiflerinin bulunmadığı insan sağlığı ile ilgili alanları ve askeri unsurlar kullanım alanlarını ifade eder.

Florlu sera gazlarının ve diğer florlu maddelerin;

a) Atmosfere salımı,
b) 17. maddenin birinci fıkrasında belirtilen Mesleki Yeterlilik Belgesine sahip olmayan gerçek kişilere veya FARAVET’e kayıtlı olmayan ve 18. maddenin birinci fıkrasında tanımlanan Hizmet Yeri Belgesine sahip olmayan tüzel kişilere satılması veya ücretsiz temini,
c) Ürün ve/veya ekipmanda bulunan köpükler haricinde ürün ve/veya ekipman içerisinde florlu sera gazlarının veya diğer florlu maddelerin geri kazanım işlemi yapılmadan bertaraf tesislerine kabul edilmesi, yasaktır.
Ürün ve/veya ekipman devreden çıkartıldığında veya kap ömrünü tamamladığında atık yönetimi, 2/4/2015 tarihli ve 29314 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Atık Yönetimi Yönetmeliğine uygun olarak gerçekleştirilir.
Hidroflorokarbonların bu Yönetmeliğin EK-6’sında listelenen Kabul Edilmiş Teknolojiler dışındaki teknolojilerle imha edilmesi yasaktır.

Ekipman Operatörleri Merkezi Veri Tabanına;

a) 5 ton CO2 eşdeğeri veya daha fazla florlu sera gazı içeren sabit soğutma, iklimlendirme ve ısı pompası ekipmanının, sabit yangından korunma ekipmanının, soğutmalı kamyon ve römorklardaki soğutma ünitelerinin ve Organik Rankin Çevrimlerinin,
b) 6 kg veya daha fazla kükürt hekzaflorür içeren elektrik şalt ekipmanının,
operatörleri olan gerçek ve tüzel kişiler tarafından veri girişi yapılacaktır.
Ekipman Operatörleri Merkezi Veri Tabanı Bakanlık tarafından yönetilir.
Bakanlık, Ekipman Operatörleri Merkezi Veri Tabanında yer alan verileri Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği İl Müdürlükleri ile paylaşabilir.
Ekipman Operatörleri Merkezi Veri Tabanında yer alan veriler gizli kabul edilir ve erişim yetkisi olmayan kişilerin erişimine karşı korunur.
Ekipman Operatörleri Merkezi Veri Tabanına verilerin kaydedilmesi ve sunulması ile bu verilerin yönetimine ilişkin usul ve esaslar Bakanlıkça belirlenir.
Askeri unsurlar, birinci fıkranın (a) ve (b) bentlerinde tanımlanan ekipmanla ilgili bir önceki yıla ait verileri toplamakla yükümlüdür. Milli Savunma Bakanlığı, bir önceki yıla ait toplanan verileri her yıl 30 Nisana kadar Bakanlığa sunar. Milli Savunma Bakanlığı tarafından sunulan veriler, Ekipman Operatörleri Merkezi Veri Tabanının bir parçası değildir.

Faaliyet Raporları Veri Tabanı (FARAVET)

Faaliyet Raporları Veri Tabanı, 14. maddenin birinci fıkrasında belirtilen gerçek ve tüzel kişiler tarafından elektronik veri tabanına girilen verileri içerir. Faaliyet Raporları Veri Tabanı Bakanlık tarafından yönetilir. Bakanlık, Faaliyet Raporları Veri Tabanında yer alan verileri Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği İl Müdürlükleri ile paylaşabilir. Faaliyet Raporları Veri Tabanında yer alan veriler gizli olarak kabul edilir ve erişim yetkisi olmayan kişilerin erişimine karşı korunur. Faaliyet Raporları Veri Tabanına kayıt girme ve verilerin sunulmasına ve bu verilerin yönetimine ilişkin usul ve esaslar Bakanlık tarafından belirlenir. 14. maddede atıfta bulunulan faaliyetleri yürüten askeri unsurlar, bu faaliyetler ile ilgili bir önceki yıla ait verileri toplamakla yükümlüdür. Milli Savunma Bakanlığı, bir önceki yıla ait toplanan verileri her yıl 30 Nisana kadar Bakanlığa sunar. Milli Savunma Bakanlığı tarafından sunulan veriler, Faaliyet Raporları Veri Tabanının bir parçası değildir.

Hidroflorokarbon Tüketiminin Azaltımıyla İlgili Usul ve Esaslar

Hidroflorokarbon tüketiminin azaltım takvimi ve yıllık ülke kotalarının hesaplanması
2024-2045 dönemi ve sonrasındaki yıllık hidroflorokarbon tüketim seviyesi, azaltım takvimi çerçevesinde, Bakanlık tarafından belirlenir.

2024-2045 dönemi ve sonrasındaki her takvim yılı için yıllık kotalar Bakanlık tarafından hesaplanır ve 10 uncu maddede atıfta bulunulan hidroflorokarbon ithalatçılarına kota tahsisinde esas alınır.
Bakanlık, mevcut hidroflorokarbon tüketiminin analizine dayalı olarak öngörülenlerden daha düşük yıllık kotaları belirleyebilir.

Hidroflorokarbon ithalatçılarına yıllık kota tahsisi

2023 yılından itibaren yıllık kotalar, Bakanlık tarafından dökme haldeki hidroflorokarbon ithalatçılarına ve içerisinde hidroflorokarbon bulunan ön şarjlı soğutma, iklimlendirme ve ısı pompası ekipmanı ithalatçılarına tahsis edilecektir. Dökme haldeki hidroflorokarbon ithalatçılarına kota uygulaması 2024 yılından itibaren geçerli olacaktır. Hidroflorokarbonlarla şarj edilmiş soğutma, iklimlendirme ve ısı pompası ekipmanları için kota uygulaması 2025 yılında başlayacaktır. Hidroflorokarbonların kotasız veya kotayı aşan miktarlarda ithal edilmesi yasaktır. Tahsis edilen kotalar, işletmenin ismini değiştirmesi, iki işletmenin tek işletme olarak birleşmesi veya bir işletmenin ikiye ayrılması dışında devredilemez.

Bakanlık, 2023 yılından itibaren, her yıl 30 Eylül’e kadar, sonraki yıl için kota tahsis edilen ithalatçıların listesini, tahsis edilen kotaları açıklamadan yayımlar. Kota tahsisi, EK-7’de belirtilen usul ve esaslar doğrultusunda Bakanlık tarafından yapılır. İthalatçılara tahsis edilen kota miktarları gizli tutulur. Belirli bir takvim yılı için kota tahsis edilen ve o takvim yılı için Faaliyet Raporları Veri Tabanına rapor sunmayanlara takip eden takvim yılı için kota tahsis edilmeyecektir. Ön şarjlı soğutma, iklimlendirme ve ısı pompası ekipmanında yılda 100 ton CO2 eşdeğeri altında hidroflorokarbon ithal edenler, kota başvurusu yükümlülüğünden muaftır. Ancak, Faaliyet Raporları Veri Tabanına rapor sunmakla yükümlüdür. Muafiyet tanınan durumun askeri unsur olması durumunda, 8. maddenin altıncı fıkrasında belirtildiği gibi Milli Savunma Bakanlığına veri sunmakla yükümlüdür.

Hidroflorokarbonların İthalat ve İhracatının Sevkiyat Başına Lisanslanması

Dökme olarak hidroflorokarbon ithal veya ihraç edecekler, her sevkiyat için kontrol belgesine sahip olmak zorundadır. 2024 yılından itibaren, kontrol belgeleri kota tahsisine uygun bir şekilde verilecektir. Ön şarjlı soğutma, iklimlendirme ve ısı pompası ekipmanları içerisinde hidroflorokarbon ithal edecekler, her sevkiyat için kontrol belgesine sahip olmak zorundadır. Birinci ve ikinci fıkralarda belirtilen kontrol belgeleri Bakanlık tarafından verilir.
Kontrol belgesi ile ilgili usul ve esaslar Bakanlık tarafından yayımlanacak ikincil mevzuatla belirlenir.

Florlu Sera Gazları ve Diğer Florlu Maddelerin Kullanımı, Ticareti, Etiketlenmesi ve Raporlanması Hakkında Usul ve Esaslar

Florlu sera gazları içeren kaplar, ürünler ve/veya ekipman, 11/12/2013 tarihli ve 28848 mükerrer sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Maddelerin ve Karışımların Sınıflandırılması, Etiketlenmesi ve Ambalajlanması Hakkında Yönetmelikte belirlenen usul ve esaslara göre etiketlenir. Bunlar aşağıda yer almaktadır:

a) Soğutma ekipmanı.
b) İklimlendirme ekipmanı.
c) Isı pompası.
ç) Yangından korunma ekipmanı.
d) Elektrik şalt ekipmanı.
e) Ölçülü doz inhalerleri hariç florlu sera gazı içeren aerosol dağıtıcılar.
f) Florlu sera gazı içeren tüm kaplar.
g) Florlu sera gazı içeren solventler.
ğ) Organik rankin çevrimi.

Birinci fıkrada atıfta bulunulan usul ve esaslara ek olarak, bir kap ve bir ürün veya ekipman üzerindeki etiket;

a) Çalışması florlu sera gazına dayanan boş ekipman için “Florlu sera gazları içerir” veya “Çalışması florlu sera gazlarına dayanır” ifadesini,
b) Florlu sera gazlarının endüstriyel veya kimyasal adını ve kilogram cinsinden miktarlarını,
c) Ürün veya ekipman içerisindeki florlu sera gazlarının ton CO2 eşdeğeri cinsinden toplam miktarını ve Küresel Isınma Potansiyelini,
ç) Ekipmanın hermetik olarak sızdırmazlığı sağlanmışsa “Hermetik olarak sızdırmazlığı sağlanmıştır” ifadesini,
d) Kükürt hekzaflorür içeren elektrik şalt ekipmanının garanti belgesinde, test edilen sızıntı oranı yılda % 0,1’den az belirtilmişse, “Sızıntı oranı yılda % 0,1’den azdır” ifadesini,
e) Soğutma, iklimlendirme veya ısı pompası ekipmanı piyasaya arz edilmeden önce ekipmanın yalıtımı için uygulanan köpükler de dahil olmak üzere, florlu sera gazları şişirme ajanı olarak kullanılmış ise “Florlu sera gazları ile şişirilen köpük” ifadesini,
f) Kap, geri kazanılarak geri dönüştürülmüş veya ıslah edilmiş florlu sera gazı içeriyorsa “Geri dönüştürülmüş florlu sera gazı” veya “ıslah edilmiş florlu sera gazı” ifadesini ve geri dönüştürülmüş veya ıslah edilmiş gaz olması durumunda, parti numarasını ve geri dönüşüm veya ıslah eden kuruluşun adını ve adresini,
g) Kap, hammadde kullanımı veya laboratuvar veya analitik kullanım veya imha amaçlı olarak florlu sera gazı içeriyorsa sırasıyla “İçindekiler yalnızca hammadde amaçlı kullanılabilir” ifadesini, “İçindekiler yalnızca laboratuvar veya analitik amaçlı kullanılabilir” veya “İçindekiler yalnızca imha edilebilir” ifadelerini,
ğ) Florlu sera gazı içeren kabın zorunlu kullanım alanlarında kullanılması durumunda “İçindekiler sadece zorunlu kullanım alanları için kullanılabilir” ifadesini içerir.

Etiket silinmez olmalı ve ürün veya ekipmanın iyi görülebilen bir bölümüne yerleştirilmelidir. Etiket üzerindeki bilgiler, etiketin arka planından ayırt edilebilmeli ve açıkça okunabilecek boyutta ve aralıkta belirtilmelidir. Florlu sera gazı içeren veya çalışması bu gazlara dayanan önşarjlı ekipmanlarda; üretici tarafından imalat sahası dışında ilave edilecek ve etiket üzerinde bilgileri gösterilmemiş gaz için yine etiket üzerinde yer bırakarak, şarj edilen miktarı veya ekipmanın tasarım miktarına ilişkin bilgiler etiket üzerinde belirtilir.

İthalat sırasında, etiket üzerindeki bilgiler ile kapta veya ürün veya ekipmanda bulunan madde arasında bir çelişki olabileceğinden şüpheleniliyorsa gümrük laboratuvarlarında veya gümrük laboratuvarlarında yapılamıyorsa Ticaret Bakanlığı tarafından belirlenecek üniversitelere veya kamu kurumlarına ait laboratuvarlarda teknik bir inceleme yapılır. Bu inceleme, ithalat gerçekleşmeden önce ithal edilecek kap veya ürün veya ekipmandaki maddenin tanımlanması için yapılır ve tüm masraflar ithalatçı tarafından karşılanır. Uygunsuzluk tespit edilirse, söz konusu uygunsuzluk Bakanlığa ve Ticaret Bakanlığına bildirilir. Tespit edilen uygunsuzlukla ilgili olarak, ilgili bakanlıklar yürürlükteki mevzuat çerçevesinde işlem yürütür.

İkinci fıkranın (ç), (d) ve (e) bentlerinde yer alan bilgiler ürün veya ekipmanın kullanma ve montaj kılavuzlarında yer almalıdır. Bu bilgiler, ürün veya ekipmanın içerisindeki florlu sera gazının KIP değerinin 150 ve üzeri olması durumunda reklam materyallerinde de yer almalıdır. Florlu sera gazları içeren köpükler ve önceden karıştırılmış polioller, florlu sera gazının kabul edilmiş endüstriyel tanımını kullanan bir etiketle veya böyle bir tanımlama yoksa kimyasal adıyla tanımlanmadıkça piyasaya arz edilmeyecektir. Etiket, köpüğün veya önceden karıştırılmış poliolün florlu sera gazları içerdiğini açıkça belirtmelidir. Köpük levhalar söz konusu olduğunda ise bu bilgiler açık ve silinmez bir şekilde levhaların üzerinde belirtilecektir.

Ekipman sızıntı kontrolleri

7. maddenin birinci fıkrasının (a) bendinde belirtilen ekipman için sızıntı kontrolleri aşağıda belirtilen periyodlara göre yapılır:

a) 5 (beş) tondan 50 (elli) ton CO2 eşdeğerine kadar florlu sera gazı içermesi durumunda, 12 (on iki) ayda en az bir, bir sızıntı tespit sistemi kurulu ise zorunlu sızıntı kontrol süresi 24 (yirmi dört) ayda en az birdir.
b) 50 (elli) tondan 500 (beş yüz) ton CO2 eşdeğerine kadar florlu sera gazı içermesi durumunda 6 (altı) ayda en az bir, bir sızıntı tespit sistemi kurulu ise zorunlu sızıntı kontrol süresi 12 (on iki) ayda en az birdir.
c) 500 (beş yüz) ton CO2 eşdeğeri ve fazlası florlu sera gazı içeriyorsa, 3 (üç) ayda en az bir, bir sızıntı tespit sistemi kurulu ise zorunlu sızıntı kontrol süresi 6 (altı) ayda en az birdir.

7. maddenin birinci fıkrasının (a) bendinde belirtilen ve 10 (on) ton CO2 eşdeğeri altında florlu sera gazı içeren ekipmanın hermetik olarak sızdırmazlığı sağlanmış ve “Hermetik olarak sızdırmazlığı sağlanmıştır” ifadesiyle etiketlenmişse ekipman sızıntı kontrolüne tabi olmaz. 7. maddenin birinci fıkrasında belirtilen ekipmanda kurulu sızıntı tespit sisteminin elektrik şalt ekipmanı için her 6 (altı) yılda bir ve elektrik şalt ekipmanı dışındaki diğer ekipman için her 12 (on iki) ayda bir kontrolü yapılır. 7. maddenin birinci fıkrasında belirtilen ve 500 (beş yüz) ton CO2 eşdeğeri veya daha fazla florlu sera gazı içeren ekipmanda herhangi bir sızıntı tespit sistemi kurulmamışsa, sızıntı tespit sistemi bu Yönetmeliğin yayımlandığı tarihten itibaren 3 (üç) ay içerisinde kurulmalıdır. Elektrik şalt ekipmanının test edilen sızıntı oranı yılda %0,1’den az ve üretici tarafından “Test edilen sızıntı oranı yılda %0,1’den azdır” ifadesiyle etiketlenmişse veya basınç ve yoğunluk izleme donanımı bulunuyorsa veya 6 (altı) kilogramdan az kükürt hekzaflorür içeriyorsa söz konusu ekipman sızıntı kontrolüne tabi olmaz.

Ekipman Operatörleri Merkezi Veri Tabanına sızıntı kontrolleri hakkında bilgi girilmesi zorunludur. Sızıntı kontrollerinin sisteme girilmesine ilişkin usul ve esaslar Bakanlıkça belirlenir.

7. maddenin birinci fıkrasının (a) bendinde belirtilen ekipmanın sızıntı kontrolleri, EK-5’te belirtilen usul ve esaslara uygun olarak gerçekleştirilir.

Florlu sera gazlarının veya diğer florlu maddelerin raporlanmasına ilişkin hususlar

Aşağıdaki gerçek veya tüzel kişiler:

a) Florlu sera gazları veya diğer florlu maddelerin dökme olarak veya ürün ve/veya ekipman içinde ithalatçıları ve ihracatçıları,
b) Florlu sera gazları veya diğer florlu maddelerin kullanıcıları ve dağıtıcıları,
c) Florlu sera gazlarının veya diğer florlu maddelerin geri kazanılmasını, geri dönüştürülmesini, ıslah edilmesini veya imha edilmesini sağlayanlar,

Faaliyet Raporları Veri Tabanına kayıt yaptırmakla yükümlüdürler. Bu Yönetmeliğin yayımlandığı tarihten itibaren bu Yönetmelik kapsamındaki faaliyetlere dair her yıl bir önceki yıla ilişkin faaliyetler 31 Mart’a kadar FARAVET üzerinden raporlanmak zorundadır. Faaliyet Raporları Veri Tabanına sunulan raporlar, Bakanlık tarafından incelenir. Raporda hata ya da eksiklik bulunursa, ilgili tüzel kişi Bakanlık tarafından bu konuda bilgilendirilir ve ilgili tüzel kişi Bakanlık tarafından düzeltme talebinin iletildiği günden itibaren 15 (on beş) iş günü içinde düzeltilmiş bir rapor sunmakla yükümlüdür. Birinci fıkranın (a) bendinde belirtilen gerçek veya tüzel kişiler, belirli bir takvim yılında ön şarjlı soğutma, iklimlendirme ve ısı pompası ekipmanı içerisinde ithal edilen toplam hidroflorokarbon miktarı 100 (yüz) ton CO2 eşdeğeri veya daha fazla ise, takip eden yılın 30 Haziran’ına kadar FARAVET üzerinden raporlamak zorundadır. FARAVET’e giriş yapacak gerçek ve tüzel kişilerin raporlama yapacakları konular ve FARAVET’in kullanımına ilişkin usul ve esaslar Bakanlıkça düzenlenir.

Piyasaya arz ve kullanım yasakları

Florlu sera gazlarını saf veya karışım olarak içeren ve 12 nci maddeye uygun olarak etiketlenmeyen kap, ürün ve/veya ekipmanın piyasaya arzı yasaktır. Soğutma, iklimlendirme, ısı pompası, yangından korunma ve elektrik şalt ekipmanlarının bakımında, servisinde veya dolumunda veya solvent olarak kullanımında florlu sera gazları içeren veya bu gazla dolum yapılması amacıyla tek kullanımlık kapların piyasaya arzı yasaktır. EK-3’te listelenen ürün veya ekipmanların piyasaya arzı yasaktır. Magnezyum kalıp dökümde ve magnezyum kalıp döküm alaşımlarının geri dönüşümünde kükürt hekzaflorür kullanılması yasaktır. Araç lastiklerinin kükürt hekzaflorür ile şişirilmesi yasaktır.

Aşağıdaki ürün ve ekipmanların;

a) Küresel Isınma Potansiyeli (KIP) değeri 2500 veya daha fazla olan hidroflorokarbonları içeren ticari soğutucular ve dondurucular (hermetik olarak sızdırmazlığı sağlanmış ekipman) 1/1/2025 tarihinden itibaren ve KIP değeri 150 veya daha fazla olan hidroflorokarbon içeren ticari soğutucular ve dondurucular (hermetik olarak sızdırmazlığı sağlanmış ekipman) 1/1/2029 tarihinden itibaren piyasaya arzı,
b) Ürünleri “-50°C”’nin altındaki sıcaklıklara soğutmak üzere tasarlanmış uygulamalar haricinde, 2500 veya daha yüksek KIP değerine sahip hidroflorokarbonlar içeren veya çalışması bu gazlara dayanan sabit soğutma ekipmanının 1/1/2025 tarihinden itibaren piyasaya arzı,
c) KIP değeri 750 veya daha yüksek olup 3 kg’dan daha az florlu sera gazları içeren veya çalışması bunlara dayalı olan tekli split klima sistemlerinin 1/1/2025 tarihinden itibaren piyasaya arzı,
ç) KIP değeri 1500’den az olan florlu sera gazlarının kullanılabildiği kaskad sistemlerin ana soğutma devresindekiler hariç, KIP değeri 150’den yüksek olan florlu sera gazları içeren veya çalışması bu gazlara dayanan 40 kW veya daha fazla nominal kapasiteye sahip ticari kullanım amaçlı çoklu merkezi soğutma sistemlerinin 1/1/2029 tarihinden itibaren piyasaya arzı,
d) KIP değeri 150 veya daha yüksek florlu sera gazı içeren, taşınabilir oda iklimlendirme ekipmanının (son kullanıcı tarafından odalar arasında hareket ettirilebilen hermetik olarak sızdırmazlığı sağlanmış ekipman) 1/1/2025 tarihinden itibaren piyasaya arzı,
e) KIP değeri 150 veya daha yüksek olan hidroflorokarbonlar içeren köpükler:
1) Ekstrüde polistirenin (XPS) 1/1/2025 tarihinden itibaren piyasaya arzı,
2) Diğer köpüklerin 1/1/2027 tarihinden itibaren piyasaya arzı,
f) KIP değeri 150 veya daha yüksek olan hidroflorokarbonlar içeren teknik aerosolün 1 Ocak 2025 tarihinden itibaren üretimi, yasaktır.

Bu yasaklar, zorunlu kullanım alanları için piyasaya arz edilen ürün ve ekipmanlara uygulanmaz.
Ürünleri “-50°C”nin altındaki sıcaklıklara soğutmak için tasarlanmadığı sürece 40 ton CO2 eşdeğeri veya daha fazla şarj miktarına sahip soğutma ekipmanına servis sağlamak veya bakımını yapmak için KIP değeri 2500 veya daha yüksek olan florlu sera gazlarının kullanılması 1/1/2029 tarihinden itibaren yasaktır.

7. fıkrada belirtilen yasak, 1/1/2033 tarihine kadar aşağıdaki florlu sera gazı kategorileri için geçerli olmayacaktır:

a) 12 nci madde hükümlerine göre etiketlenmiş olmaları koşuluyla, mevcut soğutma ekipmanının servisi veya bakımı için kullanılan KIP değeri 2500 veya daha yüksek olan ıslah edilmiş florlu sera gazları.
b) KIP değeri 2500 veya daha yüksek olan geri dönüştürülmüş florlu sera gazları, bu tür ekipmanlardan geri kazanılmış olmaları koşuluyla mevcut soğutma ekipmanlarının bakımı veya servisi için kullanılabilir. Geri dönüştürülmüş gazlar, geri kazanımı sadece bakım veya servisin bir parçası olarak yapan işletme veya geri kazanımı bakım veya servisin bir parçası olarak yaptıran işletme tarafından kullanılabilir.
c) Zorunlu kullanım alanlarına kurulmuş olan mevcut soğutma ekipmanlarının bakımı veya servisi için kullanılan KIP değeri 2500 ve üzeri olan florlu sera gazları.

Ticaret sınırlamaları ve usuller

Florlu sera gazı satan veya ücretsiz olarak tedarik edenler; alıcının adını, varsa fatura numarasını ve satılan veya ücretsiz olarak tedarik edilen gazın miktarı da dahil olmak üzere alıcıların kayıtlarını tutar ve bu kayıtları 5 yıl boyunca saklar ve FARAVET’e girer. Eğer alıcı 24/9/2020 tarihli ve 31254 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Florlu Sera Gazı İçeren veya Çalışması Bu Gazlara Dayanan Ekipmana Müdahale Eden Gerçek ve Tüzel Kişilerin Belgelendirilmesine İlişkin Tebliğe göre Hizmet Yeri Belgesi alması gerekmeyen bir tüzel kişiyse florlu sera gazını yalnızca;

a) Mesleki Yeterlilik Belgesi sahibi teknik personelin belge numarasını beyan ederek veya
b) Florlu sera gazını, 18. maddenin birinci fıkrasında belirtilen tüzel kişilerin belgelendirilmesini gerektiren bir faaliyette kullanmayacağına dair yazılı beyan sağlayarak, satın alabilir.
Hermetik olarak sızdırmazlığı sağlanmamış ekipmanı satan veya ücretsiz olarak tedarik edenler, alıcıdan bu ekipmanın kurulumunu yapmaya yetkin olduğunu gösterir Hizmet Yeri Belgesini veya ekipmanın belgelendirilmiş gerçek veya tüzel kişi tarafından kurulacağına dair beyanat ister. Söz konusu beyanat, ekipmanın Mesleki Yeterlilik Belgesi sahibi kişi tarafından kurulacağını belirten ve belge sahibi gerçek veya tüzel kişiyle yapılan sözleşmedir.

Gerçek ve Tüzel Kişilerin Belgelendirilmesi ve Diğer Sorumlulukları ile İlgili Usul ve Esaslar

Florlu sera gazı içeren veya çalışması bu gazlara dayanan sabit soğutma ve iklimlendirme ekipmanının, ısı pompasının, sabit yangından korunma sisteminin, soğutmalı kamyon ve römorklarda bulunan soğutma ünitelerinin ve elektrik şalt ekipmanının kurulumunu, bakımını, teknik servisini, onarımını veya devreden çıkartılması işlemlerini yapan gerçek kişi, bu faaliyetleri gerçekleştirmeye yönelik Mesleki Yeterlilik Belgesine sahip olmak zorundadır.

5 ton CO2 eşdeğeri veya daha fazla florlu sera gazı içeren sabit soğutma ve iklimlendirme ekipmanı, ısı pompası, sabit yangından korunma sistemi, soğutmalı kamyon ve römorklarda bulunan soğutma üniteleri ve elektrik şalt ekipmanının sızıntı kontrolünü yapan gerçek kişi, bu faaliyeti gerçekleştirmeye yönelik Mesleki Yeterlilik Belgesine sahip olmak zorundadır. Hermetik olarak sızdırmazlığı sağlanmış ve 10 ton CO2 eşdeğeri veya daha fazla florlu sera gazı içeren ekipmana müdahale eden gerçek kişi Mesleki Yeterlilik Belgesi sahibi olmak zorundadır.

Sabit soğutma ve iklimlendirme ekipmanından, ısı pompasından, sabit yangından korunma sisteminden, soğutmalı kamyon ve römorklarda bulunan soğutma ünitelerinden ve elektrik şalt ekipmanından florlu sera gazı geri kazanımı yapan gerçek kişi, bu faaliyeti gerçekleştirmeye yönelik Mesleki Yeterlilik Belgesine sahip olmak zorundadır. Birinci, ikinci ve üçüncü fıkralarda atıfta bulunulan belge şartlarına eşit şartlar içeren müfredata sahip askeri unsurlarda eğitimini tamamlayan gerçek kişi, söz konusu fıkra hükümlerinde belirtilen belge yükümlülüklerinden muaftır.

Eğitim, sınav ve belge iptaline ilişkin usul ve esaslar 15/10/2015 tarihli ve 29503 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Mesleki Yeterlilik Kurumu Sınav, Ölçme, Değerlendirme ve Belgelendirme Yönetmeliği kapsamında düzenlenir.
Belge sahibi gerçek kişiler ve askeri unsurlarda eğitimini tamamlayan gerçek kişiler birinci, ikinci ve üçüncü fıkralarda atıfta bulunulan faaliyetlerin yürütülmesi sırasında florlu sera gazı sızıntısını önlemek için gerekli tüm tedbirleri alırlar. Ekipman üretim tesislerinde; birinci, ikinci ve üçüncü fıkralarda atıfta bulunulan faaliyetleri yürüten gerçek kişiler bu tesislerde çalıştıkları süre boyunca Mesleki Yeterlilik Belgesi sahibi olma zorunluluğundan muaftır. Gerçek kişilerin belgelendirilmesine ilişkin hususlar, Florlu Sera Gazı İçeren veya Çalışması Bu Gazlara Dayanan Ekipmana Müdahale Eden Gerçek ve Tüzel Kişilerin Belgelendirilmesine İlişkin Tebliğde düzenlenmiştir.

Tüzel kişi belgelendirilmesi

Üçüncü bir kişi için, florlu sera gazlarını içeren veya çalışması bu gazlara dayanan sabit soğutma, iklimlendirme, ısı pompası ve sabit yangından korunma ekipmanının kurulumunu, bakımını veya servisini, onarımını veya devreden çıkartılmasını gerçekleştiren tüzel kişi, bu faaliyetleri gerçekleştirmeye yönelik TS13905 numaralı Hizmet Yeri Belgesine sahip olmak zorundadır.

Birinci fıkrada atıfta bulunulan tüzel kişilerin belgelendirilmesine ilişkin usul ve esaslar, Hizmet Yeri Belgesinin denetimi, iptali veya askıya alınması ile ilgili diğer hususlar Türk Standartları Enstitüsü tarafından uygulanır.
Hizmet Yeri Belgesi sahibi tüzel kişiler bu maddenin birinci fıkrasında atıfta bulunulan faaliyetlerin gerçekleştirilmesi sırasında florlu sera gazı sızıntısını önlemek için gerekli tüm tedbirleri alırlar. Tüzel kişilerin Hizmet Yeri Belgesi alabilmesi için, florlu sera gazları ile ilgili görev, yetki ve sorumluluk verilen bütün teknik personelin Mesleki Yeterlilik Belgesi sahibi olması mecburidir. Tüzel kişilerin belgelendirilmesine ilişkin hususlar, Florlu Sera Gazı İçeren veya Çalışması Bu Gazlara Dayanan Ekipmana Müdahale Eden Gerçek ve Tüzel Kişilerin Belgelendirilmesine İlişkin Tebliğde düzenlenmiştir.

Ekipman operatörünün yükümlülükleri

Ekipman operatörü;

a) Florlu sera gazı içeren veya çalışması florlu sera gazlarına dayanan ekipmanın kurulum, bakım veya teknik servis, onarım, devreden çıkartma ve sızıntı kontrollerinin ve florlu sera gazlarının ekipmandan geri kazanımının 17 nci ve 18. maddelerde belirtildiği gibi sırasıyla uygun şekilde belgelendirilmiş gerçek ve tüzel kişiler tarafından yapılmasını sağlar.
b) Florlu sera gazı sızıntılarını önlemek için gerekli tüm tedbirleri alır.
c) Ekipman sızıntı kontrollerinin 13 üncü maddede belirtilen hükümler doğrultusunda belirlenen zaman çizelgelerine göre yapılmasını sağlar.
ç) Herhangi bir sızıntı tespit edildiğinde, belgelendirilmiş gerçek ve tüzel kişiler tarafından gecikmeden ekipmanın onarılmasını sağlar.
d) Sızıntı onarımının yeterliliğini doğrulamak amacıyla sızıntı kontrolünün takibini yaptırır; bu kontrolün sızıntı onarımını takip eden 30 (otuz) iş günü içerisinde, belgelendirilmiş kişi tarafından yapılmasını sağlar.
e) Yeni kurulan ekipman için, ilk sızıntı kontrolünün ekipman kurulumunu takip eden 30 (otuz) iş günü içerisinde yapılmasını sağlar.
f) Sızıntı tespit sisteminin 13. maddeye göre ekipmana monte edilmesini ve kontrol edilmesini sağlar.
g) 5. maddenin birinci fıkrasının (ğ) bendinde atıfta bulunulan EKOMVET’e girilen ekipman kayıt defterinin güncel bir kopyasını talepleri üzerine Bakanlığa ve ilgili yetkililere sunar.
ğ) 7. maddenin birinci fıkrasının (a) bendinde atıfta bulunulan ekipmana, bu maddenin birinci fıkrasının (a) bendinde belirtilen faaliyetlerin tamamlanmasının ardından, bu faaliyetlerle ilgili bilgilerin 30 (otuz) iş günü içerisinde EKOMVET’e girişini sağlar.
h) Bu Yönetmeliğin yürürlüğe girmesinden sonra edinilen florlu sera gazı içeren veya çalışması bu gazlara dayanan ekipmanın çalıştırılacağı yere yerleştirilmesini izleyen 30 (otuz) işgünü içinde veya ekipmanın kurulumu gerekiyorsa, ekipmanın kurulumunun tamamlanmasından ve ekipmanın florlu sera gazı ile şarj edilmesinden itibaren 30 (otuz) iş günü içinde EKOMVET üzerinden Bakanlığa bildirim yapar.

Bu Yönetmeliğin yürürlüğe girmesinden önce edinilen ekipman için Bakanlığa;

1) 7 nci maddenin birinci fıkrasının (a) bendinde belirtilen ve içinde 5 (beş) tondan 50 (elli) ton CO2 eşdeğerine kadar florlu sera gazları içeren veya çalışması bu gazlara dayanan ekipman ve 7 nci maddenin birinci fıkrasının (b) bendinde belirtilen ve içinde 6 (altı) kilogram veya daha fazla kükürt hekzaflorür içeren ekipman için 18 (on sekiz) ay içinde,
2) 7 nci maddenin birinci fıkrasının (a) bendinde belirtilen ve içinde 50 (elli) tondan 500 (beş yüz) ton CO2 eşdeğerine kadar florlu sera gazları içeren veya çalışması bu gazlara dayanan ekipman için 12 (on iki) ay içinde,
3) 7 nci maddenin birinci fıkrasının (a) bendinde belirtilen ve içinde 500 (beş yüz) ton CO2 eşdeğeri veya daha fazla florlu sera gazları içeren veya çalışması bu gazlara dayanan ekipman için 6 (altı) ay içinde bildirim yapar.
Bakım veya teknik servis firmaları ürün veya ekipmanı kullanmadığı ve sahip olmadığı sürece operatör olmayacaktır.

EKOMVET’e giriş yapacak gerçek ve tüzel kişiler ve EKOMVET’in kullanımına ilişkin usul ve esaslar Bakanlıkça düzenlenir.

Zorunlu kullanım alanları ve dış ticaret

Zorunlu kullanım alanları için öngörülen ve EK-3’te ve 15. maddede belirtilen piyasaya arz yasaklarından muaf tutulan ürün veya ekipmanın ithalatından ve piyasaya arzından önce, söz konusu ürün ve ekipmanın üreticisi veya ithalatçısı, Bakanlıktan izin almak zorundadır. Florlu sera gazını, zorunlu kullanım alanlarına kurulan ve 15. maddesinin yedinci fıkrasında belirtilen kullanım yasağından muaf tutulan ekipmanın bakımı veya teknik servisi yapılmadan önce kullanıcı, Bakanlığa yazılı bildirim yapmak zorundadır.

Serbest bölgelerde faaliyet gösterenlere ilişkin esaslar

Serbest bölgelerde faaliyet gösterenler, yasaklı ürün ve ekipmanın Türkiye Gümrük Bölgesine girmemesi koşuluyla, EK-3’te ve 15. maddede belirtilen piyasaya arz yasaklarından muaftır. Florlu sera gazları veya diğer florlu maddeler veya bunları içeren ürün veya ekipmanı serbest bölgelere getirenler; florlu sera gazları, diğer florlu maddeler veya bunları içeren ürün veya ekipmanı serbest bölgelerin dışına gönderen veya florlu sera gazlarını veya diğer florlu maddeleri serbest bölgelerde kullanan, geri kazanan, geri dönüştüren, ıslah eden veya bertaraf eden kuruluşlar Bakanlığa yazılı bildirim yapmak zorundadır. Serbest bölgelerde faaliyet gösteren ve 7. maddenin birinci fıkrasında belirtilen ekipmanın operatörleri, 7. maddede belirtilen EKOMVET’e kayıt olur ve veri tabanında söz konusu ekipman için kayıt defterleri oluşturur. Serbest bölgelerde, 17. ve 18. maddelerde belirtilen faaliyetleri yürüten gerçek ve tüzel kişiler, aynı maddeler uyarınca belgelendirilir.

İdari yaptırımlar

Bu Yönetmelik hükümlerine aykırı hareket edenlere ve yükümlülüklerini yerine getirmeyenlere 2872 sayılı Kanunun 20 nci maddesinde öngörülen idari yaptırımlar uygulanır.

Kigali Değişikliğine taraf olmayan ülkelerle ticaret yasağı

Ozon Tabakasını İncelten Maddelere Dair Montreal Protokolü Kigali Değişikliğine taraf olmayan ülkelerle hidroflorokarbon ticareti yapılması 1/1/ 2033 tarihinden itibaren yasaktır.

 

Feyza YALÇIN
Sosyolog

 

KAYNAKLAR
resmigazete.gov.tr