Dijital Ürün Pasaportu, ürünlere ait ham madde kaynağı, üretim süreci, kimyasal içerikler, bakım talimatları, geri dönüşüm imkânları ve karbon ayak izi gibi bilgilerin dijital bir platformda saklanmasını ve erişilebilir olmasını sağlayan sistemdir.

Bu pasaport sayesinde her ürün, tıpkı bir kimlik kartı gibi kendi dijital DNA’sına sahip olur. Ürünle ilgili bilgiler QR kod, RFID etiketi veya blok zincir tabanlı sistemler üzerinden takip edilebilir.

Son yıllarda Avrupa Birliği’nin Döngüsel Ekonomi Eylem Planı kapsamında gündeme getirdiği en önemli yeniliklerden biri Dijital Ürün Pasaportu (Digital Product Passport – DPP) olmuştur. Özellikle sürdürülebilirlik, ürün şeffaflığı ve geri dönüşüm ekonomisi açısından bu kavram giderek daha kritik hale geliyor.

Dijital Ürün Pasaportu bazı faydalar sunacaktır. Bunlar;

1. Şeffaflık: Tüketici, satın aldığı ürünün nereden geldiğini, nasıl üretildiğini ve çevresel etkilerini öğrenebilir.
2. Sürdürülebilirlik: Ürünlerin geri dönüşüm ve yeniden kullanım oranlarını artırır.
3. Yeşil Mutabakat Uyum: Avrupa Yeşil Mutabakatı çerçevesinde AB pazarına ihracat yapan firmalar için zorunluluk haline gelecektir.
4. Tedarik Zinciri İzlenebilirliği: Ham madde çıkışından son kullanıcıya kadar tüm süreci kayıt altına alır.
5. Karbon Ayak İzi Hesaplama: Ürün bazlı emisyonların doğru şekilde raporlanmasını kolaylaştırır.

DPP uygulamaları kademeli olarak çeşitli sektörlerde zorunlu hale getirilecektir;

• Elektrikli ve elektronik ürünler: Telefon, bilgisayar, beyaz eşya vb.
• Pil ve bataryalar: Özellikle elektrikli araç bataryaları.
• Tekstil sektörü: Kumaş türü, geri dönüştürülebilirlik bilgileri.
• Plastikler ve ambalaj: Geri dönüşüm oranı ve malzeme içerikleri.
• Otomotiv ve inşaat sektörü: Kullanılan malzemelerin kaynağı ve çevresel etkileri.

Şirketler için Dijital Ürün Pasaportu yalnızca bir regülasyon zorunluluğu değil, aynı zamanda rekabet avantajı sağlayabilecek bir araçtır.

• Marka İtibarı: Şeffaflık sağlayan markalar, tüketicinin güvenini kazanır.
• Yenilikçilik: Dijital izlenebilirlik, tedarik zinciri yönetimini daha verimli hale getirir.
• Yeni İş Modelleri: Ürün kiralama, geri alma ve ikinci el pazarları daha sistematik şekilde yönetilebilir.

Bir tüketici olarak satın aldığınız tişörtün:

• Hangi ülkede üretildiğini,
• Hangi kumaş türünden yapıldığını,
• Ne kadar su tüketildiğini,
• Geri dönüşüm imkânlarını saniyeler içinde öğrenebileceğinizi düşünün. İşte DPP tam olarak bunu sağlar.

2026’dan itibaren AB’de bazı ürün gruplarında zorunlu olacak Dijital Ürün Pasaportu, orta vadede küresel ticaretin de standartlarından biri haline gelecektir. Türkiye gibi AB ile yoğun ticaret yapan ülkeler için bu dönüşüme şimdiden hazırlanmak büyük önem taşır.

Dijital Ürün Pasaportu, daha şeffaf, daha sürdürülebilir ve daha döngüsel bir ekonomi için atılmış dev bir adımdır. Hem üreticiler hem tüketiciler hem de çevre için fayda sağlayacak bu sistem, gelecekte ürünlerin ayrılmaz bir parçası olacaktır.

 

Feyza SAK

Yeşil Bina Sertifika Uzmanı

 

KAYNAKLAR

• Avrupa Komisyonu, Circular Economy Action Plan (2020)
• European Commission – Ecodesign for Sustainable Products Regulation (ESPR)
• Ellen MacArthur Foundation, Digital Product Passport insights
• McKinsey & Company, “The future of product traceability and digital passports”
• WBCSD (World Business Council for Sustainable Development) – Digital Product Passport Framework