METAL İŞLEME SIVILARI
1. Metal İşleme Sıvısı ve Kullanım Alanları
Metalleri kesme, delme ve taşlama sürecinde metal işleme sıvıları kullanılmaktadır. Burada amaç sürtünmeyi azaltmak ve işlenen metal parçasını soğutmaktır.
Metaller işlendikleri zaman, ana metalden talaşın kopması ve kesici uçtan bu talaşın sıkışarak kayması neticesi bir ısı meydana gelir. Ulaşılan sıcaklık, meydana gelen ısı ile soğutulma hızının oranına dayanır. Soğutma sıvısı, sıcaklık ve sürtünme katsayısını düşürür. Dolayısıyla kalem veya kesicinin ömrünü uzatır.
Metal İşleme Sıvısı Fonksiyonları
- Soğutma Yapmak
- Yağlayıcılık Yapmak
- Talaşı Uzaklaştırmak
- Korozyona Karşı Korumak
- Makine ve Parçaları Temizlemek
- Köpük ve Bakteri Oluşumunu Engellemek
- Maliyetleri Düşürmek
Metal işleme sıvıları, sabunlu su ve sodalı su olarak kullanılmaya başlanmış, kimya sanayinin geliştirdiği emülgatörler (yağın ve suyun iyi bir şekilde birbirine karışmasını sağlayan madde) sayesinde, bugünkü modern ve kompleks haline gelmiştir. Su, en iyi soğutma maddesidir. Fakat yağlama özelliği yoktur. Dolayısıyla korozyon engelleyici katkı maddelerine ihtiyacı vardır. Yağ ise soğutma özelliği olmadığından ve suyun içinde çözünme özelliği de olmadığından, emülgatörlere ihtiyaç gösterir.
Metal işleme sıvısının günümüzdeki kullanımı; yağ – su emülsiyonları ya da sulu çözeltiler şeklindedir. Mineral ya da Sentetik yağlar olarak iki ana gruba ayrılır. Nadiren de, saf olarak kullanılır.
2. Metal İşleme Sıvısının Kullanım İçin Güvenli Olmadığına Dair İşaretler
Bir akışkanın değişime uğradığına ve ortaya çıkan sağlık tehlikelerinden dolayı artık kullanım için güvenli olmadığına dair işaretler;
- Makine takımının veya üretilen bölümün korozyona uğraması veya paslanması,
- Performans katkı maddelerinin eksikliğinden dolayı takımın bozulması,
- Akışkan akışını engelleyecek mantar gelişimi,
- Akışkan viskozitesinin değişmesi (daha ince ya da kalın),
- Suyun düz yağlarda yağ haznesi drenajının dibine toplanması,
- Akışkanda askıda kalan kir ve çakıl ve parça- takım ara yüzünün bozulması (aşırı ısı oluşmasından dolayı alt kısmının yanması gibi),
- Çalışanlarda cilt tahrişi, solunum yollarında irritasyon.
3. Metal İşleme Sıvısı Maruziyeti ve Yaratabileceği Problemler
Yüksek kesme hızlarına sahip yüksek verimli makineler kullanılarak gerçekleştirilen metal işleme, yoğun soğutma sıvısı akışı gerektirir ve metal tozu ile talaş açığa çıkarır. Metal işlemede, aynı zamanda çalışanlar için bir sağlık riski olan ve CNC makinelerinde sorunlara neden olabilen yağ veya soğutma sıvısı buharı da açığa çıkar. Mikroskobik sıvı damlaları, üretimin aniden durmasıyla sonuçlanabilecek şekilde makinelerdeki hassas elektronikleri etkileyebilir.
İçerdikleri katkı maddeleri çok kullanışlı olmakla beraber, metal işleme sıvıları, birçok sağlık sorununa sebep olabilmektedir;
Cilde maruziyet; metal işleme sıvılarıyla bağlantılı olarak gözlemlenen en sık sağlık problemlerinden biri olup, sıvıların uzun süreyle ve sık sık cilde temasından dolayı, cildin hasar görmesi sonucunu doğurabilir. Sıvılarda kullanılan katkı maddeleri de cilt iltihaplanmasına neden olabilirler.
Deri teması, çalışanların eldivenler ve başlıklar gibi kişisel koruyucu donanımlarını kullanmadan ellerini akışkana soktuklarında veya akışkanla kaplanmış parçaları, aletleri ve malzemeleri tuttuklarında meydana gelir. Deri teması aynı zamanda makinede korumanın olmadığı veya yetersiz olduğu durumlarda sıçramak suretiyle de meydana gelebilir. Metal işleme akışkanlarıyla ilgili iki tür cilt hastalığı kontak dermatit ve aknedir. Kontak dermatit metal işleme akışkanlarıyla alakalı en yaygın rapor edilen cilt sorunudur. Kontak dermatiti olan kişilerin derileri sürekli kaşınır ve kurdeşen, çoğunlukla çatlaklı, kızarma, su toplama ve kabarmış şişler gibi sorunlar ortaya çıkar.
Solunum yollarına maruziyet; metal işleme sıvılarının havada uçuşan damlacıklarından solunabilir bir sis oluşabilir. Bu sıvılar işleme sürecinde bir sis haline gelmişse, sis gözleri, burnu ve boğazı çok rahatsız edici olabilir. Böylece gözlerde yanma hissine, öksürüğe, kaşıntılara ve hapşırmaya neden olabilir. Solunum yolu irritasyonu meydana geldiği çoğu durumda, rahatsızlığın belirli akışkan bileşenlerinden mi, kullanımdaki akışkanın kirlenmesinden mi, yoksa mikrop üremesinden veya faktörlerin kombinasyonundan mı olduğu net değildir.
Metal işleme akışkanlarına maruziyet astımla da ilişkilendirmiştir. Astımda, akciğer yolları inflame olur ve bu da havanın akciğerden giriş ve çıkışını azaltır. Bir astım atağı süresince, bu yollar şişmeye başlar, hava akışını azaltarak ve nefes darlığına ve hırıltılı bir sese sebebiyet vererek spazma uğrar
Hipersensitivite Pnömonisi ciddi bir akciğer rahatsızlığıdır. HP’nin geçenlerdeki salgınları sentetik, yarı sentetik ve su bazlı metal işleme akışkanlarının aerosolleriyle ilişkilendirilmiştir. Özellikle, metal işleme akışkanlarındaki kirleticiler ve katkılar HP salgınlarıyla ilişkilendirilmiştir. Kısa dönemde HP öksürük, nefes darlığı ve nezle benzeri semptomlarla karakterizedir (ateş, titreme, kas ağrıları ve bitkinlik). Kronik fazı (takip eden devamlı maruziyet) kalıcı akciğer rahatsızlığıyla ilişkilendiren akciğer skarlaşmasıyla karakterizedir.
4. Metal İşleme Sıvısı İçin Tavsiye Edilen Sınır Değerler
| OSHA | |
| Mineral Yağ Buharı İçin
8-saat zaman ağırlıklı ortalama(TWA) |
Tüm Diğer Metal İşleme Akışkanları İçin
8-saat zaman ağırlıklı ortalama(TWA) |
| 5 mg/m3 | 15 mg/m3 |
| NIOSH* | |
| Metal İşleme Akışkan Aerosolleri İçin
(her gün 10 saate kadar haftalık 40 saat boyunca zaman ağırlıklı ortalama) |
|
| 0,4 mg/m3 | |
*NIOSH maruziyet izlemelerinin en azından her yıl düzenli olarak yapılmasını tavsiye etmektedir. Maruziyeti etkileyebilecek üretimde, donanımda, süreçte, ürün formulasyonunda, personelde veya alınan kontrol önlemlerinde bir değişiklik meydana geldiğinde çalışanların maruziyetleri tekrardan değerlendirilmelidir.
5. Metal İşleme Sıvısı Maruziyetinin Kontrolü
Atölyelerde çalışanların metal işleme akışkanlarına maruz kaldığı yerlerde, maruziyet şu gibi önlemlerle kontrol altına alınabilir: Metal işleme akışkanının salım sisteminin uygun şekilde tasarlanıp çalışması, izolasyon, etkin lokal egzoz havalandırması, etkin genel veya seyreltme havalandırma, kontrollerin uygun kullanımı da kapsayan iyi çalışma uygulamaları ve ekipmanın uygun bakımı.
-KKD Kullanımı
Mühendislik kontrolleri, iş deneyimi kontrolleri ve metal işleme akışkanı yönetim programı çalışanların metal işleme akışkanına maruziyeti azaltmada tercih edilen metotlardır. Ancak metal işleme akışkanlarının cilde temasını önlemek ve hava yollu maruziyetleri önlemek için kişisel koruyucu donanım (eldiven vs.) ve/veya solunum cihazı kullanılmalıdır.
Tüm iş sağlığı ve güvenliği başlıkları gibi bu konuya da maruziyetin ölçülmesi ve alınması gereken önlemler anlamında gereken ilgi ve hassasiyet gösterilmelidir, çünkü gerekli önlemler alınmadığı takdirde yukarıda belirtildiği üzere ciddi rahatsızlıklar ortaya çıkabilmektedir.
Sinem KURTULUŞ
Çevre Mühendisi/Raportör
Diğer Blog Yazılarımız İçin: https://haliccevre.com/blog/ Okumak İsteyebilirsiniz: Metal İşleme Sıvısı (Akışkanı)
Kaynaklar :
1- http://www.toolboxtopics.com/
3- http://www.izmiralternatif.com.tr/
4-http://www.reduktordergisi.com/