BENZEN ve BENZEN MARUZİYETİ
Benzen Nedir?
Benzen, doğal gaz, ham petrol veya taşkömürü katranından elde edilebilen, renksiz, hoş kokulu ve sıvı halde bulunan bir aromatik hidrokarbondur.
Benzen, endüstride aromatik nitelikteki organik maddelerin büyük bir bölümünün hammaddesidir. Bu sebeple birçok alanda kullanılmakta ve dolayısıyla maruz kalınmaktadır. Söz konusu benzen maruziyetinin insan sağlığına olan etkilerinin değerlendirilmesi ve gerekli önlemlerin alınabilmesi adına, öncelikli olarak kişilerin maruziyet miktarları belirlenmeli ve ilgili sınır değerler ile karşılaştırılmalıdır. Sonrasında gerekli önlemlerin/tedbirlerin alınmasıyla kişinin benzen maruziyeti minimuma düşürülerek sağlığının etkilenmemesi sağlanmalıdır. Rutin sağlık kontrolleri ile bu durum kontrol altına alınmalıdır.
Benzen Nerelerde Kullanılır/Karşımıza Çıkar?
Benzenin başlıca kullanım alanları, 
- Boya, ilaç ve patlayıcı madde yapımı,
- Benzine karıştırılarak yakıt olarak,
- Böcek öldürücü olarak,
- Plastik imalinde kullanılan stiren, fenol ve anilin sentezi,
- Sentetik deterjan imali,
- Naylon bileşenleri vb. şeklindedir.
Endüstrinin önemli bir hammaddesi olan benzen günlük hayatta da karşımıza çıkmaktadır. Orman yangınları, egzoz dumanı ve benzin istasyonları gibi kaynaklardan günlük hayatta benzene maruz kalınmakta olup, özellikle sigara dumanı önemli bir maruziyet kaynağıdır. Ayrıca gazlı alkolsüz içecekler de benzen muhteva etmekte olup, sıcak ile temas etmeleri durumunda benzen miktarı artış göstermektedir.
Benzen Maruziyeti Sonucu Ortaya Çıkan Sağlık Sorunları Nelerdir?
Akut Benzen Zehirlenmeleri: Akut benzen zehirlenmesinin bulguları merkezi sinir sistemine ilişkindir.
- Felç ve bilinç kaybı
- Baş dönmesi, ter boşanması
- Yüz kızarması, soluğun benzen kokması
- Çarpıntı, bulantı, kusma
- Konuşma bozuklukları görülür.
Krizlerin sonrasında,
- Baş ağrısı, kulak çınlaması,
- Güçsüzlük, sindirim bozuklukları,
- Ellerde ve bacaklarda haftalarca süren felç görülebilir.
Ağız yoluyla 30 gram benzen yutulması ölüme neden olur.
Kronik Benzen Zehirlenmeleri:
Akut benzen zehirlenmesinden çok daha tehlikelidir ve sürekli benzen buharına maruz kalan kişilerde ortaya çıkar.
Benzenin kan hücrelerini öldürme etkisi vardır ve bu sebeple kanser yapan bileşikler sınıfına girer. Benzen buharının solunması kısa sürede ölüme sebebiyet verir.
Benzen Maruziyeti Sınır Değerleri Nelerdir?
(1) EINECS: Mevcut kimyasal maddelerin Avrupa envanteri.
(2) CAS: Kimyasal abstrakt servis numarası.
(3) mg/m3: Bir metre küp havadaki maddenin miligram olarak değeri (20°C sıcaklıkta ve 760 mm Cıva basıncında).
(4) ppm: Bir metre küp havadaki maddenin mililitre olarak değeri (mililitre/metreküp).
(5) Sekiz saatlik referans zamanına göre hesaplanan veya ölçülen değer.
(6) Deri yoluyla da maruziyetin olabildiği durumlar.
Benzen Maruziyeti ile İlgili Korunma Önlemleri Nelerdir?
Benzene maruz kalan kişilerde gerçekleştirilen İş Hijyeni Ölçümleri sonucunda elde edilen değerler ilgili mevzuat kapsamındaki sınır değerler ile karşılaştırılır. Kişinin maruziyet seviyesini görmek ve gerekli önlemlerin alınması konusunda fikir sahibi olmak açısından söz konusu ölçümler önem arz etmektedir. Aşağıda benzen maruziyetini ve etkilerini azaltmak adına alınabilecek bazı önlemler belirtilmiştir.
- Havalandırma sistemlerinin kurulması,
- Koruyucu maske kullanılması,
- Maruz kalan kişilerin aralıklarla hematolojik (kan hücrelerini ve kan hücrelerini oluşturan organları, bu organların hastalıklarını inceleyen bilim dalı) yönden değerlendirmelerin yapılması gerekmektedir.
Hilal ERKAN
Satış Sorumlusu/Çevre Mühendisi
Diğer Blog Yazılarımız İçin: https://haliccevre.com/blog/ Okumak İsteyebilirsiniz: İş Yerlerinde VOC (Uçucu Organik Bileşikler Ölçümü)
Kaynaklar: