BİYOTA ANALİZLERİ NEDEN ÖNEMLİDİR
“Biyota” kelimesi, belirli bir bölgede yaşayan tüm canlıları ifade eder. Yani bir denizin biyotası; o sularda yaşayan balıklar, yumuşakçalar, planktonlar, deniz yosunları ve hatta mikroskobik canlıları kapsar.
Bu canlılar, su ve çevresel faktörlerle sürekli etkileşim halindedir. Yani biyota, denizin bir tür “biyolojik hafızası” gibidir. Sudaki kirliliği, sıcaklık değişimlerini, hatta mikroplastik gibi insan kaynaklı etkileri kendi bedenlerinde biriktirirler. Bu yüzden onları analiz etmek, çevreyi okumak gibidir.
Biyota analizlerinin amaçları oldukça çeşitlidir ve çoğu zaman birbirine bağlıdır. İşte öne çıkanlar:
- Çevresel Kirliliği Belirlemek
Deniz suyunda düşük seviyelerde bulunan bir kirletici, canlı dokusunda ciddi miktarlarda birikebilir. Özellikle ağır metaller (cıva, kurşun, kadmiyum) veya kalıcı organik kirleticiler (PCB, DDT, dioxin) gibi bileşikler, su yerine canlı dokularda izlenerek daha doğru veriler elde edilir.
- Ekosistem Değişimlerini İzlemek
Bazı türlerin azalması ya da yok olması, yalnızca onların değil, tüm sistemin zarar gördüğünün habercisidir. Örneğin plankton tür çeşitliliğindeki düşüş, su kalitesindeki bozulmanın ilk göstergelerindendir.
- İnsan Sağlığını Korumak
Deniz ürünleri tüketildiğinde, biyota yoluyla biriken kirleticiler bize geçebilir. Bu, özellikle zehirli algler (HAB – Harmful Algal Blooms) ya da ağır metal birikimi olan midyeler için ciddi bir tehlikedir.
- Doğal Yaşamı ve Biyoçeşitliliği Koruma
Biyota analizleri, çevresel tehditleri erken fark ederek türlerin yok olmasının önüne geçebilir. Bu da biyoçeşitliliğin devamlılığı ve ekolojik dengenin korunması açısından kritik bir rol oynar.
Hangi Canlılar Hangi Amaçla Analiz Edilir?
| Canlı Türü | Amaç |
| Midyeler | Ağır metal ve POP birikimi |
| Balıklar | Kas dokusunda toksik madde birikimi |
| Planktonlar | Su kalitesi ve besin zinciri başlangıcı |
| Deniz yosunları | Eutrofikasyon ve ağır metal etkileri |
| DNA (e-DNA) | Tür tespiti, yabancı tür izleme |
Hangi Parametreler Analiz Edilir?
Biyota analizlerinde aşağıdaki parametreler öne çıkar:
Ağır Metaller: Kurşun (Pb), Kadmiyum (Cd), Cıva (Hg)
Organik Kirleticiler: PCB, DDT, PAH, dioxin
Mikroplastikler
Toksik fitoplankton türleri
Genetik göstergeler (DNA/RNA tabanlı analizler)
Bu analizler ya klasik kimyasal yöntemlerle ya da moleküler biyoloji teknikleriyle gerçekleştirilir.
Denizler Konuşur, Biyota Anlatır
Biyota analizleri; doğayı, çevresel sorunları, hatta geleceğimizi okuyabilmenin anahtarıdır. Midyeler konuşmaz ama vücutlarında ne olduğunu anlatır. Planktonlar küçüktür ama denizin dengesini onlar belirler. İşte bu yüzden, biyota analizleri yalnızca bilimsel bir veri değil; bir ekosistemin kalp atışıdır.
Feyza SAK
Kimyager
KAYNAKLAR