Antropojenik su kirlenmesi, insan faaliyetleri sonucunda yer altı ve/veya yer üstü su kaynaklarının (nehir, göl, deniz, kuyu, yeraltı suyu vb.) fiziksel, kimyasal veya biyolojik olarak kirlenmesi anlamına gelir. Yani, suyun doğal yapısının bozulmasına insan eliyle neden olunmasıdır. Günümüzde su kaynaklarının kirlenmesinde en büyük pay ne yazık ki insan faaliyetlerine ait. Sanayileşme, tarımda kimyasal kullanımı, kentleşme ve nüfus artışı gibi nedenlerle ortaya çıkan antropojenik su kirliliği, hem çevre sağlığını hem de insan yaşamını doğrudan tehdit ediyor.

Sanayi kaynaklı faaliyetler, su kirliliğinin en önemli nedenlerinden biridir. Özellikle tekstil, metal, kimya ve gıda sanayileri, üretim süreçlerinde ortaya çıkan ağır metaller (örneğin kurşun, kadmiyum, cıva), çeşitli kimyasallar ve boya artıkları gibi kirleticileri arıtmadan alıcı ortamlara deşarj ettiğinde, bu durum su kaynaklarının kimyasal ve toksik yükünü ciddi oranda artırmaktadır. Tarımsal alanda ise bilinçsizce ve aşırı miktarda kullanılan gübreler ile pestisitler, yağmur ve sulama sularıyla yer altı ve yer üstü su kaynaklarına taşınarak nitrat ve fosfat gibi maddeler aracılığıyla ötrofikasyon gibi olumsuz çevresel etkilerin ortaya çıkmasına neden olur. Diğer yandan, nüfus artışının yoğun olduğu bölgelerde kanalizasyon altyapısının yetersizliği veya evsel atık suların arıtılmadan su kaynaklarına doğrudan verilmesi, organik madde yükünün artmasına ve buna bağlı olarak bakteriyolojik kirlenmeye yol açar. Maden ocakları ve büyük inşaat projeleri gibi faaliyetler de yüzey akışlarıyla taşınan tortu, sülfat ve metal içerikli parçacıklarla doğal su ortamlarının fiziksel ve kimyasal dengesini bozabilir. Ayrıca deniz taşımacılığı, özellikle liman bölgelerinde boşaltılan balast suları ve meydana gelen petrol sızıntılarıyla deniz ekosistemlerine ciddi zarar verir; bu da sucul canlı türlerinin yok olmasına ve kıyı ekosistemlerinde geri dönüşü zor hasarlara neden olur

Su kirliliğinin insan ve çevre üzerindeki etkileri çok yönlü ve yıkıcıdır. Öncelikle, kirlenen içme ve kullanma suyu kaynakları halk sağlığını tehdit eder; özellikle kolera, hepatit A ve dizanteri gibi su yoluyla bulaşan hastalıkların görülme sıklığı artar. Bu durum, sadece bireylerin sağlığını değil, toplumsal sağlık sistemlerini de zorlar. Öte yandan, kirli suların doğal ortamlara karışması, balıklar, amfibiler ve su bitkileri gibi sucul canlıların yaşamını tehdit ederken, tatlı su ekosistemlerinde ciddi bir biyoçeşitlilik kaybına yol açar. Canlı türlerinin azalması, ekolojik dengenin bozulmasına ve ekosistemin doğal işleyişinin aksamasına neden olur. Bununla birlikte, kirlilikten etkilenen balıkçılık, tarım ve turizm gibi ekonomik faaliyetlerde büyük kayıplar yaşanır. Su kalitesinin bozulması sadece çevresel ve ekonomik değil, aynı zamanda kültürel ve sosyal bir sorundur. Çünkü suya erişim, birçok toplumun yaşam biçimini, geçim kaynaklarını ve kültürel uygulamalarını doğrudan etkileyen temel bir unsurdur.

 

Alınabilecek Önlemler

1. Atıksu Arıtma Tesislerinin Yaygınlaştırılması

Her sanayi kuruluşunun ve yerleşim alanının etkili arıtma tesislerine sahip olması zorunlu hale getirilmelidir.

1. Yeşil Tarım Uygulamaları

Gübre ve pestisit kullanımının azaltılması, organik tarımın desteklenmesi teşvik edilmelidir.

1. Çevre Eğitimi ve Farkındalık

Halkın bilinçlendirilmesi, çevre bilincinin küçük yaşlardan itibaren kazandırılması uzun vadede etkili bir çözümdür.

1. Yasal Denetimlerin Sıkılaştırılması

Mevzuatların etkin şekilde uygulanması ve denetimlerin sıklaştırılması gerekir.

1. Gri Su ve Yağmur Suyu Geri Kazanımı

Su kaynaklarının sürdürülebilirliği açısından alternatif kaynak kullanımı desteklenmelidir.

 

Antropojenik su kirliliği, sadece çevre mühendislerinin ya da devlet kurumlarının değil, her bireyin sorumluluğundadır. Su kaynaklarının korunması; bilinçli tüketim, doğru üretim, etkin denetim ve sürdürülebilir yönetim politikalarıyla mümkündür. Unutulmamalıdır ki “temiz su bir lüks değil, temel bir haktır.”

 

Feyza SAK

Kimyager

 

KAYNAKLAR

1.  www.csb.gov.tr
2. https://www.eea.europa.eu/tr
3. https://www.unep.org/
4. https://haliccevre.com/yonetmelikler/