1980’lerden günümüze kadar denizcilik ile gerçekleştirilen ticaret önemli ölçüde artmıştır. Deniz ulaşımında limanları rolü oldukça açıktır. Ülkemizde yılda yaklaşık 3 milyon m³ dip tarama malzemesi çıkarılmaktadır. Çıkarılan bu malzemeler dökü gemileriyle açık denizlere boşaltılmakta olup çok az bir kısmı bertaraf edilmektedir.

Deniz çevresinin boşaltım kaynaklı kirliliği karşı korunmasını sağlayan küresel bir anlaşma olan Londra Sözleşmesi’ne ülkemizin taraf olma süreci 2016 yılında başlamıştır. Bu bağlamda Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Dip Tarama Malzemelerinin Çevresel Yönetimi Yönetmeliği taslağını yayınlamıştır.( http://cygm.csb.gov.tr/taslaklar-i-443)

Dip taraması faaliyetine başlanmadan önce taranacak malzemenin kirlilik durumu tespit belirlenecek yönetmelikte belirlenen sınır değerleri sağlaması halinde, dip tarama malzemelerinin denizlere boşaltılmasına izin verilecektir. Yönetmelikteki tablo değerlerinden herhangi bir parametrenin üst sınırı geçmesi halinde denize boşaltılmasına izin verilmeyecektir. Faaliyet sahibine dip taraması sonucu oluşan malzemenin boşaltıldığı deniz ortamında oluşabilecek değişikliklerin tespit etmesi amacıyla yönetmelikte belirlenen parametrelerce izleme çalışması gerçekleştirilir.

Numune alma ve analiz çalışmalarını Bakanlıkça yetkilendirilmiş akredite laboratuvarlar tarafından gerçekleştirilecektir.

Dip Tarama Malzemelerinin Çevreye Etkileri

Dip taraması projelerinin çevresel etkileri; tarama prosesinin yarattığı etkiler ile taranan malzemenin uzaklaştırılması ve bertarafı sırasında oluşan etkilerdir. Bu çevresel etkileri etkileyen hususlar şöyle sıralanabilir:

1. Tarama malzemesinin özellikleri ve miktarı
2. Dip taramasında kullanılacak yöntem
3. Dip taraması sonucu çıkarılacak malzemenin analizi
4. Tarama malzemesinin belli bir sürede boşaltılacak miktarı, periyodu, koruma ve saklama yöntemleri
5. Dip taramasından çıkacak malzemenin boşaltılacağı alternatif alanların (kara ve deniz ortamında) belirlenmesi
6. Tarama alanı ile tarama malzemesinin aktarım/ kullanım alanları arasındaki mesafe
7. Tarama malzemesi geri kazanım alanının koruma amaçlı özel alanlara mesafesi ve olası etkileşimi
8. Dip taramasından çıkacak malzemenin yeniden kullanım seçenekleri (inşaat malzemesi olarak tuğla, seramik üretiminde, örtü malzemesi olarak kullanımı, tarama sonucu çıkacak malzeme kum ise kıyı beslemesinde, arazi ıslahında, habitat iyileştirilmesinde, tarama malzemesi alüvyon veya kilden oluşuyor ise zirai amaçlarla kullanımı, rekreasyon amaçlı vb.)
9. Boşaltma alanının yeri ve yakın sahada başka boşaltım alanlarının mevcudiyeti
10. Boşaltma alanının rekreasyon alanları, yumurtlama, balık yetiştirme ve avlanma sahası vb. yararlanılabilir kaynaklara uzaklığı ve ilişkisi
11. Boşaltım sahasında gemi trafiğinin durumu ve batık, arkeolojik kalıntılar, sualtı kablo ve boru hatlarının mevcudiyeti
12. Boşaltma alanındaki dağılma özellikleri
13. Boşaltma alanındaki deniz suyunun özellikleri
14. Boşaltma alanının dip özellikleri
15. Boşaltım alanının bentik tür çeşitliliğinin tespiti ve boşaltımın biyolojik yapıya etkisi
16. Boşaltım alanı ve boşaltılacak malzemenin deniz boşaltımına uygunluğuna yönelik durum değerlendirme raporu
17. Denizel flora ve fauna türlerinin belirlenmesi
18. Proje sahasının hidrografik ve oşinografik özellikleri
19. Proje sahasının batimetrik yapısı
20. Proje sahası ve civarının akıntı, hız ve yön ölçüm sonuçlan ile grafiksel değerlendirmeler
21. Deniz tabanının yatay ve düşey yöndeki devamlılığının tespitine yönelik jeolojik ve jeofiziksel çalışma sonuç ve değerlendirmeler
22. Deniz tabanının yüzey sediment cinsi ve dağılımına ilişkin değerlendirmeler ile sahanın sediment dağılım haritası Bölgenin deniz suyunun oşinografik parametrelerine (tuzluluk-sıcaklık-yoğunluk vb.) ilişkin ölçüm sonuçları ve değerlendirmeleri içeren bilgiler
23. Bölgede dalga ve akıntı koşulları neticesinde oluşabilecek olası kumlanma hareketinin incelenmesine ilişkin bilgiler
24. Gürültü ve titreşimin değerlendirilmesi

 

İlker Civil
Laboratuvar Sorumlusu

Diğer Blog Yazılarımız İçin: https://haliccevre.com/blog/                         Okumak İsteyebilirsiniz: Dip Tarama Malzemesinin Çevresel Yönetimi Yönetmeliği

 

Kaynaklar:

2. Türkiye’deki deniz dibi tarama malzemelerinin faydalı kullanım öncesi çevresel etkilerinin belirlenmesi: Ticari limanlar & balıkçı barınakları
   Hatice Merve Başar 1*, Barış Güzel 2, Pembe Özer Erdoğan 2, Leyla Tolun 2 Sürdürülebilir Kalkınma ve Temiz Üretim Uygulama ve Araştırma Merkezi, Boğaziçi Üniversitesi, Bebek, 34342, İstanbul, Türkiye Çevre ve Temiz Üretim Enstitüsü, TÜBİTAK Marmara Araştırma Merkezi, Gebze, Kocaeli, 41470, Türkiye
3. Dip Tarama Malzemesinin Çevresel Yönetimi Yönetmeliği Taslağı
4. Çevre Şehircilik Bakanlığı Dip Tarama Projeleri