Karadeniz, Avrupa ve Asya arasındaki jeopolitik önemi çevresel hassasiyetiyle dikkat çeken bir bölgedir. Ancak, bu deniz sadece coğrafi özellikleriyle değil, aynı zamanda çevresel tehditlerle de ön plana çıkmaktadır. Endüstriyel atıklar, tarımsal kirlenme ve gemi kaynaklı kirlilik, Karadeniz ekosistemini tehlikeye sokuyor. Bu noktada, çevresel koruma için uluslararası bir çaba olarak Bükreş Sözleşmesi devreye girmektedir.

Bükreş Sözleşmesi Nedir?

1992 yılında imzalanan Karadeniz’in Kirliliğe Karşı Korunmasına Dair Bükreş Sözleşmesi, Karadeniz’e kıyısı olan ülkeler arasında çevresel sorunlarla mücadele etmek için imzalanmış bir anlaşmadır. Bu ülkeler; Türkiye, Rusya, Ukrayna, Romanya, Bulgaristan ve Gürcistan’dır. Sözleşme, deniz kirliliğini azaltmaya yönelik çeşitli protokoller ve aksiyon planları öngörmektedir.

Sözleşmenin Ana Hedefleri

1. Deniz Ekosisteminin Korunması: Karadeniz’in biyolojik çeşitliliğini korumak ve iyileştirmek.
2. Kirlilik Kaynaklarının Azaltılması: Endüstriyel, tarımsal ve evsel atıklardan kaynaklanan kirliliği kontrol altına almak.
3. Sınır Aşırı Kirliliğin Önlenmesi: Karadeniz’e dökülen akarsular ve uluslararası gemi taşımacılığı yoluyla gelen kirliliği engellemek.
4. Bilimsel Araştırmaların Teşviki: Deniz kirliliği konusunda veri toplama ve ülkeler arası bilimsel iş birliğini artırmak.

Türkiye’nin Rolü

Karadeniz’e kıyısı olan ülkelerden biri olarak Türkiye, Bükreş Sözleşmesi kapsamında aktif bir rol oynamaktadır. Özellikle, sanayi ve kentsel gelişimin yoğun olduğu Marmara Bölgesi’nden Karadeniz’e akan atıkların kontrol altına alınması için çeşitli çalışmalar yürütülmektedir. Bunun yanı sıra, ulusal mevzuat uyumu ve kirliliği azaltma konusundaki yatırımlar hâlâ çözülmesi gereken zorluklar barındırsa da olumlu ilerlemeler kaydedilmektedir.

Avrupa Birliği ve Karadeniz

Avrupa Birliği, Karadeniz’in korunması için Bükreş Sözleşmesi’ni destekleyen çeşitli projeler ve fonlar sunmaktadır. AB Deniz Stratejisi Çerçeve Direktifi, üyelerinin bölge denizlerinin çevresel durumunu iyileştirme taahhüdüdür. Bu, Karadeniz’e kıyısı olan AB ülkeleri Romanya ve Bulgaristan için özellikle önemlidir.

Eleştiriler ve Zorluklar

Bükreş Sözleşmesi kapsamındaki en önemli eleştirilerden biri, uygulanabilirlik konusunda yaşanan sorunlardır. Ülkeler arasındaki ekonomik ve politik farklılıklar, ortak çözüm üretilmesini zorlaştırmaktadır. Bunun yanı sıra, izleme ve denetim mekanizmalarının eksik kaldığı durumlar, çabaların etkisini sınırlamaktadır.

Karadeniz’in korunması, sadece bölge ülkelerinin değil, tüm uluslararası toplumun sorumluluğundadır. Bükreş Sözleşmesi, çevresel diplomasi ve iş birliğinin bir örneği olarak karşımızda duruyor. Ancak, etkili uygulama ve sürekli izleme ile bu sözleşmenin hedeflerine ulaşması mümkün olacaktır.

 

Feyza SAK

Kimyager

 

KAYNAKLAR

• Bükreş Sözleşmesi Resmi Metni: UNEP Karadeniz Programı
• Avrupa Birliği Deniz Stratejisi: European Commission
• Türkiye ve Karadeniz Ekosistemi: TÜBİTAK Yayınları