Dip Tarama Malzemesinin Çevresel Yönetimi Yönetmeliği; Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından 14 Ocak 2020’ de 31008 sayılı Resmi Gazete’ de yayınlanmıştır.

Yönetmeliğin amacı; deniz ve kıyı alanları ile nehir ağızlarında gerçekleştirilen dip tarama faaliyetlerinin çevresel yönetimi, bu faaliyetler sonucunda ortaya çıkan tarama malzemelerinin faydalı kullanımı ile çevre ve insan sağlığına zarar vermeyecek şekilde deniz ortamına boşaltılması veya bertarafına dair usul ve esasları belirlemektir. Bertaraftan kasıt; dip tarama malzemesinin, 2/4/2015 tarihli ve 29314 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Atık Yönetimi Yönetmeliği ve 26/3/2010 tarihli ve 27533 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Atıkların Düzenli Depolanmasına Dair Yönetmelik hükümleri doğrultusunda düzenli depolanmasıdır.

Yönetmelik, deniz ve kıyı alanları ile nehir ağızlarının kıyı kenar çizgisinin deniz tarafında gerçekleştirilen dip tarama faaliyetleri ile bu faaliyetler sonucunda ortaya çıkan tarama malzemelerinin standartlarını, bu malzemelerin boşaltılacağı deniz alanlarının kriterlerini, boşaltım yöntemlerini, bertaraf ve faydalı kullanım olanaklarını, alınması gereken izinleri, faaliyetin deniz çevresine olan etkilerinin izlenmesine ilişkin hususları ve İdareye yapılacak olan raporlamayı kapsar.

Deniz ve kıyı suları ile nehir ağızlarının korunması ve kirlenmesinin önlenmesi amacıyla tarama ve boşaltım alanlarında her türlü tedbirin alınması gerekir. Herhangi bir nedenle deniz ve kıyı tabanı ile nehir ağızlarında gerçekleştirilen kazı faaliyeti ‘Dip Tarama’ olarak nitelendirilir. Dip tarama malzemesinin boşaltımı sonucunda oluşabilecek bulanıklık ve kıyı şeridinden başlayarak en derin çukura kadar olan tüm deniz dibini içeren bölgeyi içeren bentik bölgedeki birikimin deniz suyunda ve deniz dibinde ortaya çıkabilecek olumsuz çevresel etkilerinin kontrolü amacıyla boşaltım faaliyetlerinin uygun deniz alanlarında gerçekleştirilmesi esastır. Dip tarama malzemesinin deniz ortamına boşaltılmasına ‘boşaltım’ denir ve bu yönetmelikte yer alan kriterlere uygun olarak belirlenen, İdarece izin verilen dip tarama malzemesinin boşaltılacağı deniz alanına ‘Boşaltım Alanı’ denir.

Dip tarama faaliyetleri sonucunda ortaya çıkan malzemenin kullanılmasında öncelikle karada faydalı kullanım yöntemlerinin değerlendirilmesi esastır. Dip tarama faaliyeti sonucunda ortaya çıkan ve boşaltım kriterlerine uygun olmayan malzeme Çevre Kanununun 8 inci maddesi gereğince denize boşaltılamaz. Bahsi geçen kriterleri belirleyen yönetmelik de işte bu yönetmeliktir.

Dip tarama malzemesinin; özel çevre koruma bölgelerine, diğer koruma statüsü bulunan biyolojik çeşitliliğin zengin olduğu yaşam alanlarına, doğal, kentsel, tarihi ve arkeolojik sit alanlarına, dalışa yasak alanlara, taşınmaz kültür varlıklarının koruma alanlarına ve atıksu deşarj hatları ile boru hatlarının bulunduğu deniz alanlarına boşaltılması yasaktır.

Boşaltım faaliyetinin deniz çevresine olan etkilerinin tespit edilmesi amacıyla boşaltım alanında izleme çalışmalarının yapılması gerekir. Dip tarama ve boşaltım faaliyetlerinde biyolojik çeşitliliğe zarar verilmemesi çok önemlidir.

Dip tarama ve boşaltım faaliyetinden önce, faaliyetin çevresel açıdan uygunluğunun değerlendirilmesi amacıyla Ek-2’de yer alan Dip Tarama Çevresel Yönetim Planının hazırlanması esastır. Bu plan; dip tarama faaliyeti kapsamında ortaya çıkan malzemeler ile bu malzemelerin alınacağı, boşaltılacağı deniz alanlarının çevresel yönetimi, bertaraf ve faydalı kullanımına ilişkin hususları içeren plandır.

Dip tarama ve boşaltım faaliyetleri sırasında meydana gelebilecek kirliliğin önlenmesi veya azaltılması amacıyla 9/8/2016 tarihli ve 29796 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Deniz ve İçsular Tarama Yönetmeliği kapsamındaki gerekli ön iznin alınması ve Tarama Yetki Belgesinde yer alan ekipmanın, uygun teknolojinin ve metodun kullanılması esastır.

Dip tarama malzemesinin özellikleri

Dip tarama faaliyetine başlamadan önce taranacak malzemenin kirlilik durumunun belirlenmesi amacıyla tarama yapılacak olan alanı temsil edecek şekilde en az Ek-1’de yer alan Tablo 1’de belirtilen sayıda sediman numuneleri alınır. Alınan bu numunelerin Ek-1’de yer alan Tablo 2’de belirtilen parametreler çerçevesinde analizleri yapılır.

Dip tarama malzemesinin fiziksel kompozisyonunun belirlenmesi amacıyla en az Ek-1’de yer alan Tablo 1’de belirtilen sayıda alınan sediman numunelerinin çakıl, kum, silt ve kil oranları belirlenir.

İdare, dip tarama yapılacak olan alanın niteliği, mevcut su kalitesi, kullanım durumu ve dip tarama malzemesinin karakterini dikkate alarak numune alma derinliği ve sayısında değişiklik yapabilir, Ek-1’de yer alan Tablo 2’de belirtilen parametrelerin analizleri dışında farklı analizlerin yapılmasını faaliyet sahibinden isteyebilir.

Dip tarama faaliyeti

 

Dip tarama yapılacak olan alanın, faaliyet öncesinde batimetrik ölçümleri yapılıp en az 1/1000 ölçekli batimetri haritası hazırlanarak İdareye sunulur ve oluşturulan batimetri haritası kullanılarak taranacak malzeme miktarı ve alanın konumu belirlenir.

Dip tarama yapılacak olan alanda bulunan katı atıklar ayrı olarak toplanır ve ilgili mevzuat kapsamında bertaraf edilir. Faaliyetler esnasında ortaya çıkacak olumsuz çevresel etkilerin önlenmesi veya en aza indirilmesi amacıyla uygun ekipman kullanılır ve tarama zamanı belirlenir.

 

Yeni liman inşaatları ile liman dışı deniz dibi inşaat faaliyetleri kapsamında dip tarama faaliyetlerinin yapılacağı deniz alanının makro flora ve fauna türlerinin belirlenmesine yönelik olarak ekolojik rapor hazırlanarak Dip Tarama Çevresel Yönetim Planına ilave edilir.

Dip tarama malzemesinin faydalı kullanımı ve bertarafı

Dip tarama malzemesinin inşaat, karayolu, peyzaj, rekreasyonel alanlarının iyileştirilmesi, sahilin beslenmesi, ömrünü tamamlamış taş/maden ocaklarının rehabilitasyonu gibi faydalı amaçlar için kullanımına ‘Faydalı Kullanım’ denir.

Dip tarama faaliyeti sonucunda ortaya çıkan malzemenin deniz çevresinde oluşturabileceği etkilerin önlenmesi veya en aza indirilmesi amacıyla öncelikle karada veya kıyısal alanda faydalı kullanım olanakları araştırılır.

Faydalı kullanım seçenekleri, dip tarama malzemesinin kompozisyonu, kimyasal ve diğer fiziksel özellikleri göz önünde bulundurularak Ek-1’de yer alan Tablo 3’te belirtilen hususlara göre belirlenir.

Dip tarama malzemesinin faydalı kullanımının planlanması durumunda, yüksek ayrımlı sığ sismik veriler kullanılarak deniz tabanı yüzey sedimanı ile altındaki sedimanın kalınlığı tespit edilir. Ayrıca, en az Ek-1’de yer alan Tablo 1’de belirtilen sayıda alınacak sondaj numunesinin fiziksel kompozisyonu belirlenir. Bu maksatla yapılacak sondajın derinliği tarama derinliğinden az olmamalıdır.

Karaya çıkartılmaksızın habitat kazanımı, yapay ada oluşturulması, sahilin beslenmesi, rekreasyonel veya endüstriyel amaçlı kıyı dolgusu gibi deniz veya kıyı ortamlarında faydalı kullanımı gerçekleştirilecek dip tarama malzemesinin 9 uncu maddenin birinci ve ikinci fıkralarında belirtilen denize boşaltım kriterlerine uygun olması gerekmektedir. Bu uygulamaların deniz çevresine olan etkilerinin en aza indirilmesi amacıyla, uygun dönem ve teknik yöntemler belirlenerek Dip Tarama Çevresel Yönetim Planına ilave edilir.

Faydalı kullanım amacıyla karaya çıkarılan dip tarama malzemesi ile ilgili yapılması gereken atık işleme faaliyetleri Atık Yönetimi Yönetmeliği ve ilgili diğer mevzuat hükümlerine göre yapılır. Fakat denize boşaltımı uygun görülmeyen dip tarama malzemesi, atık işleme tesislerine çevre ve insan sağlığını tehdit etmeyecek şekilde sızdırmazlığı sağlanmış araçlarla taşınır. Dip tarama faaliyetleri sonucu oluşan tarama malzemesinin doğrudan atık işleme tesislerine taşınmasında Atık Yönetimi Yönetmeliği hükümleri uygulanmaz.

Dip tarama malzemesinin bertarafı Atıkların Düzenli Depolanmasına Dair Yönetmelik hükümlerine göre yapılır.

Dip tarama malzemesinin karaya çıkartılarak faydalı kullanımı veya bertarafı söz konusu olduğunda; faaliyet sahibi atık beyan formunu bir önceki yıla ait bilgileri içerecek şekilde her yıl ocak ayından mart ayı sonuna kadar İdarece hazırlanan çevrimiçi uygulamaları kullanarak doldurmak, onaylamak, bir örneğini almak ve beş yıl boyunca bir nüshasını saklamakla yükümlüdür.

Denizlerde boşaltım faaliyetleri

İdarece, yapılan analiz sonucunda Ek-1’de yer alan Tablo 2’de belirtilen;

– Sınır değerleri aşmayan dip tarama malzemesinin uygun deniz alanlarına boşaltımına izin verilebilir.

– Parametrelerden herhangi birinin üst sınır değeri aşması durumunda dip tarama malzemelerinin deniz ortamına boşaltılmasına izin verilmez.

–  Parametrelerden herhangi birinin sınır değeri aşıp üst sınır değeri aşmaması durumunda, boşaltım faaliyetinin deniz çevresine olabilecek etkilerinin detaylı olarak araştırılması amacıyla ekotoksikolojik analizler yapılarak sonuçları Dip Tarama Çevresel Yönetim Planı ekinde İdareye sunulur. Ekotoksikolojik analizler sonucunda EC50 değerinin sağlandığı konsantrasyon seviyesi, dip tarama malzemesinde ölçülen konsantrasyonun % 40 ve üzerinde olduğu durumlarda, yani toksik nitelik taşımaması halinde dip tarama malzemesinin uygun deniz alanlarına boşaltımına izin verilebilir. EC50; dip tarama malzemesinin toksik etkilerinin belirlenmesi amacıyla, laboratuvar koşulları altında, belirlenen organizmanın %50’sinin etkilendiği konsantrasyondur. Denize boşaltımı planlanan dip tarama malzemesinin deniz canlıları üzerindeki toksik etkilerinin detaylı olarak araştırılması amacıyla Bakanlıkça belirlenen usul ve esaslara göre yapılacak olan analizler ise ‘Ekotoksikolojik’ analizler şeklinde tanımlanır.

Ek-1’de yer alan Tablo 2’de belirtilen kriterlere göre denize boşaltımı uygun olmayan dip tarama malzemesinin bulunduğu alanın yatay ve dikey yöndeki sınırlarının belirlenmesi amacıyla, ilave olarak alınacak yüzey sedimanı ve sondaj numunelerinde gerekli analizler yapılır. Sınırları belirlenen bu alan tarama planından çıkarılır veya dip tarama yapılacak ise oluşacak malzeme karada bertaraf edilir.

Akıntı rejiminin olumsuz etkilenmemesi için dip tarama malzemesi boşaltım alanına eşit ve homojen şekilde dağıtılır.

Dip tarama malzemesinin boşaltılacağı deniz alanının faaliyet öncesinde ve sonrasında batimetrik ölçümleri yapılıp en az 1/1000 ölçekli batimetri haritası hazırlanarak İdareye sunulur.

Boşaltım faaliyetlerinin deniz suyuna ve bentik bölgeye oluşturabileceği olumsuz çevresel etkilerinin önlenmesi veya en aza indirilmesi amacıyla Türkiye’nin tüm denizleri için uygun boşaltım dönemi ve yöntemi ilgili kurum ve kuruluşların görüşü alınarak, Bakanlıkça belirlenir. Ayrıca, Marmara Denizi için dip tarama malzemesinin kompozisyonu dikkate alınarak Bakanlıkça ek tedbirler uygulanabilir.

Bakanlık tarafından, Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı, Milli Savunma Bakanlığı, Tarım ve Orman Bakanlığı, Kültür ve Turizm Bakanlığı ve Sahil Güvenlik Komutanlığı ile diğer ilgili kurum ve kuruluşların görüşleri alınarak uygun boşaltım alanları belirlenir ve ilan edilir. Bakanlıkça boşaltım alanının belirlenmediği bölgelerde, Marmara Denizi hariç olmak üzere, faaliyet sahibi tarafından Ek-1’de yer alan Tablo 4’te belirtilen kriterleri sağlayan ve ilgili kurum ve kuruluşlarca uygun görülen deniz alanı boşaltım alanı olarak önerilebilir.

Dip tarama malzemesinin boşaltılacağı deniz alanı, heyelan veya kaymaların oluşmayacağı eğime sahip olmalıdır.

Bakanlık tarafından belirlenip ilan edilen veya faaliyet sahibince önerilerek İdarece boşaltım izni verilen alanlar; seyir haritalarına işlenmek ve denizcilere duyurulmak üzere İdarece Seyir, Hidrografi ve Oşinografi Dairesi Başkanlığına bildirilir.

İdare, Bakanlıkça boşaltım alanlarının belirlendiği denizlerde, deniz alanının genel kirlilik durumu, akıntı rejimi ve diğer oşinografik özelliklerini dikkate alarak belirlenen deniz alanlarının dışında boşaltıma sınırlama getirebilir.

Dip tarama malzemesinin; deniz çayırı, diğer korunan türler, deşarj ve boru hatları ile bu alanları etkileyebilecek deniz alanlarına, kentsel, tarihi ve arkeolojik sit alanlarına, dalışa yasak alanlara, taşınmaz kültür varlıklarının koruma alanlarına boşaltılması yasaktır.

Boşaltım faaliyeti sonucunda deniz ortamında oluşabilecek bulanıklığın en aza indirilmesi ve bentik bölgedeki birikimin öngörülen sınırlar içerisinde kalmasının sağlanması amacıyla akıntı hızı da dikkate alınarak boşaltım esnasında gemi hızı 0,3-0,7 mil/saat aralığında tutulur.

İdare, gerekli gördüğü takdirde boşaltım yöntemini, tekniğini ve boşaltım alanlarını değiştirebilir veya çevresel açıdan oluşabilecek olumsuz etkileri dikkate alarak boşaltım faaliyetini durdurabilir.

Dip tarama malzemesinin Bakanlıkça belirlenen alanlar dışına boşaltılmasının öngörülmesi durumunda deniz alanının ekolojik raporu hazırlanarak Dip Tarama Çevresel Yönetim Planı ekinde İdareye sunulur.

Dip tarama çevresel yönetim planının hazırlanması, başvuru ve onay

Dip tarama ve boşaltım faaliyetinde bulunacak faaliyet sahipleri bu Yönetmelik kapsamında dip tarama faaliyetine, boşaltım alanına ve uygun ekipman, teknoloji ve metodun kullanımına ilişkin hususları içeren Dip Tarama Çevresel Yönetim Planını İdareye sunarlar. Dip Tarama Çevresel Yönetim Planı ise 30/7/2019 tarihli ve 30847 sayılı Resmî Gazete’ de yayımlanan Çevre Yönetimi Hizmetleri Hakkında Yönetmelik kapsamında yetkilendirilmiş, dip tarama ve boşaltım konularında Bakanlıkça düzenlenecek eğitimi almış personel bulunduran çevre danışmanlık firmaları tarafından hazırlanır.

İdare, Dip Tarama Çevresel Yönetim Planını 30 iş günü içerisinde inceler ve gerekli görmesi durumunda faaliyet sahibinden ilave bilgi, belge ve araştırma isteyebilir. İdareden kasıt; 50.000 m³ ve üzerinde olan dip tarama faaliyetleri için Bakanlığı, 50.000 m³’ün altında olan dip tarama faaliyetleri için ise taramanın gerçekleştirileceği ilde bulunan il müdürlükleridir. Uygun bulduklarını onaylayarak Uygunluk Belgesi verir.

Uygunluk Belgesinin Bakanlıkça verilmesi durumunda, dip tarama faaliyetinin gerçekleştirildiği ve boşaltım alanının bulunduğu il müdürlüğüne; Uygunluk Belgesinin il müdürlüğünce verilmesi durumunda ise Bakanlığa ve boşaltım alanının bulunduğu il müdürlüğüne bilgi verilir.

İdarece Uygunluk Belgesi verilen faaliyetlere ilişkin Dip Tarama Çevresel Yönetim Planında herhangi bir değişikliğin ön görülmesi durumunda faaliyet sahibince İdareye başvuru yapılarak gerekli Uygunluk Belgesi yeniden alınır.

İzleme ve raporlama

Faaliyet sahibince dip tarama faaliyeti sonucunda oluşan malzemenin boşaltıldığı deniz alanında oluşabilecek değişikliklerin tespit edilmesi amacıyla Ek-1’de yer alan Tablo 5’te belirtilen parametreler dahilinde izleme çalışmaları yapılır.

İzleme çalışmaları, en az 5 örnekleme noktasında deniz yüzeyinden numuneler alınıp ayrı ayrı analizleri yapılarak gerçekleştirilir. Numune alım noktaları, boşaltım alanının ortasından ve boşaltım faaliyetinin etkileyebileceği deniz alanının sınırlarında olacak şekilde belirlenir.

Boşaltım faaliyeti öncesinde deniz ortamının mevcut durumunu tespit etmek amacıyla yapılacak ilk izleme çalışması Dip Tarama Çevresel Yönetim Planına ilave edilir.

Boşaltım faaliyetinin sona ermesinden 6 ay sonra son izleme çalışması yapılarak, ilk izleme çalışması sonuçları ile karşılaştırmalı olarak 1 ay içerisinde İdareye sunulur.

İzleme raporları Çevre Yönetimi Hizmetleri Hakkında Yönetmelik kapsamında yetkilendirilmiş ve dip tarama ve boşaltım konularında Bakanlık veya Bakanlıkça görevlendirilen bilimsel kurum/kuruluşlarca düzenlenecek eğitimi almış çevre görevlileri veya bu personeli bulunduran çevre danışmanlık firmaları tarafından hazırlanır.

Numune alma ve analiz çalışmaları Bakanlıkça yetkilendirilmiş laboratuvarlarca, yetkilendirilmiş laboratuvarların bulunmaması durumunda akredite laboratuvarlarca yapılır.

İdare, boşaltım malzemesinin toplam miktarı ve boşaltım alanının büyüklüğünü dikkate alarak izleme sıklığını, parametrelerini, numune alım noktalarını, sayısını ve süresini değiştirebilir.

Dip tarama faaliyeti sırasında çevresel açıdan olumsuzlukların tespiti durumunda İdarece boşaltım faaliyeti süreli ya da tamamen durdurulabilir.

Aynı alana birden fazla boşaltım faaliyetinin yapılması hâlinde, faaliyet sahipleri ortak bir izleme çalışması yapabilir.

Dip tarama ve boşaltım faaliyetlerine ilişkin olarak İdareye sunulacak olan her türlü bilgi ve belge yazılı olarak ve elektronik ortamda sunulur.

Denetim ve idarî yaptırım

Dip tarama ve boşaltım faaliyetlerinin bu Yönetmelikte yer alan hükümlere uygun bir şekilde gerçekleştirilmesi Bakanlık, il müdürlükleri veya Bakanlık tarafından yetki devri yapılan kurum ve kuruluşlarca denetlenir. Yönetmelik hükümlerine aykırı faaliyette bulunanlar hakkında, Çevre Kanununun ilgili maddeleri uyarınca idarî yaptırım uygulanır.

Diğer hükümler

Dip tarama ve boşaltım faaliyetleri kapsamında İdarece düzenlenecek olan Uygunluk Belgesine ilişkin esaslar Bakanlıkça belirlenir.

Dip tarama ve boşaltım faaliyetleri kapsamında İdareye sunulacak olan İzleme Raporu ve Ekolojik Rapor formatları ile ekotoksikolojik analiz yöntemleri ve diğer uygulamalara ilişkin usul ve esaslar Bakanlıkça belirlenir. Dip tarama veya boşaltım alanının bentik bölgesinde bulunan makro flora ve fauna tür kompozisyonlarının tespit edilerek biyolojik çeşitlilik indeksleri ile değerlendirildiği ve deniz çayırı gibi özel habitatların etkilenme durumunun araştırıldığı, Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumunun veya üniversitelerin deniz bilimleri konusunda uzman birimlerince hazırlanan rapor ‘Ekolojik Rapor’u ifade eder.

Askeri maksatlı yapılacak dip tarama ve boşaltım faaliyetleri için bu Yönetmeliğin uygulanmasına ilişkin usul ve esaslar Bakanlık ve Milli Savunma Bakanlığınca ayrıca belirlenir.

İstisnaî hükümler

Balıkçı barınaklarında 50.000 m³’ün altında yapılacak olan dip tarama faaliyeti sonucunda ortaya çıkan malzeme, 9 uncu maddenin altıncı fıkrası kapsamında Bakanlıkça belirlenen deniz alanlarına boşaltılabilir. Bu alanların dışına boşaltım yapılmak istenmesi durumunda; genel esaslarda yer alan hususlar dikkate alınarak en az 1 deniz mili kıyıdan uzaklık ve 40 metre derinlik kriterlerini haiz, 9 uncu maddenin altıncı fıkrasında belirtilen kurumların ilgili taşra teşkilatlarınca uygun görülen deniz alanlarına dip tarama malzemesinin boşaltımına İdarece izin verilebilir. 40 metre derinlik kriterinin sağlanamadığı denizlerde boşaltım alanının kıyıdan uzaklığı en az 2 deniz mili olmalıdır.

Bu maddede belirtilen istisna faaliyetler için Ek-3’te belirtilen formata uygun başvuru raporu hazırlanarak İdareye sunulur. Bu rapor, Çevre Yönetimi Hizmetleri Hakkında Yönetmelik kapsamında yetkilendirilmiş, dip tarama ve boşaltım konularında Bakanlıkça düzenlenecek eğitimi almış personel bulunduran çevre danışmanlık firmaları veya kurum/kuruluşlar tarafından hazırlanır.

Birinci fıkrada belirtilen faaliyetler; 6 ncı, 9 uncu, 10 uncu, 11 inci maddeler ile Ek-1’de yer alan Tablo 1, Tablo 2, Tablo 4 ve Tablo 5’ten muaftır. İdare, tarama yapılacak olan bu alanlarda kirlilik baskısının olması durumunda muaf tutulan hükümlerle ilgili kısıtlamaya gidebilir, ilave bilgi, belge ve analiz isteyebilir.

 Bu Yönetmeliğin yayımlanmasından önce denize boşaltım faaliyetlerine ilişkin olarak Bakanlıkça verilen izinler 6 ay geçerlidir.

 

Feyza YALÇIN
Kimyager

 

Diğer Blog Yazılarımız İçin: https://haliccevre.com/blog/                                  Okumak İsteyebilirsiniz: Türkiye’ nin Suları Biyolojik Olarak Takip Edilebilecek

 

Kaynak:

www.resmigazete.gov.tr