EKOLOJİK DURUM
Ekolojik durum, Su Çerçeve Direktifi kapsamında yüzey suları için yapılan iki durum değerlendirmesinden biridir. Diğeri ise yüzey sularının kimyasal durumudur.
Ekolojik durum, kaliteli yüzey suyu ekosistemlerinin bileşik bir değerlendirmesidir. Kirlilik, habitat bozulması ve iklim değişikliği gibi baskıların birleşik etkisini gösterir.
Nehirler, göller, geçiş suları ve kıyı sularında belirlenen tüm su kütleleri için ekolojik durum değerlendirilir. Biyolojik kalite unsurlarının durumunun değerlendirilmesine dayanır ve fiziko-kimyasal ve hidromorfolojik kaliteyle desteklenir.
Ekolojik durum değerlendirmesinin sonucu beş durum sınıfından birine girer (ŞEKİL 1).
Genel amaç iyi veya yüksek statüye ulaşmaktır.
ŞEKİL 1
Yüzey suyu kütlelerinin ekolojik durumunun değerlendirilmesi
Kaynak: Avrupa suları. Durum ve baskıların değerlendirilmesi 2018. AÇA Raporu No 7/2018
Ekolojik Durum değerlendirmeleri tüm AB Üye Devletleri tarafından 2009, 2015 ve 2021 yıllarında her 6 yılda bir gerçekleştirilir. Avrupa ölçeğinde yüzey suyu kütlelerinin yaklaşık %40’ı iyi veya yüksek ekolojik durumdadır; göller ve kıyı suları nehirlerden ve geçiş sularından daha iyi durumdadır. Genel ekolojik durum 2009’dan bu yana iyileşmedi ancak 2009 ile 2015 yılları arasında bazı biyolojik kalite unsurları açısından iyileşme gösterdi.
Bir su kütlesinin ekolojik durumu ‘biri dışarı, hepsi dışarı’ ilkesine göre belirlenir. Bu ilke, bir su kütlesinin ancak tüm biyolojik ve destekleyici kalite unsurlarının en azından iyi olarak değerlendirilmesi durumunda iyi duruma ulaşabileceğini ima etmektedir. Başka bir deyişle, en kötü duruma sahip olan kalite unsuru genel durumu belirlemektedir.
Orta, zayıf veya kötü ekolojik durumdaki su kütleleri, iyi durum hedefine ulaşmak için azaltım ve restorasyon gerektirir. Bu tür önlemleri planlamak için su kütlelerinin iyi bir ekolojik duruma ulaşmasını engelleyen baskıların tanımlanması gerekir. Bu baskılar arasında noktasal kirlilik kaynakları, dağınık kirlilik kaynakları, su çekimi ve hidrolojik ve morfolojik değişiklikler yer almaktadır. Etki türleri arasında besin maddeleri, organik ve kimyasal kirlilik, değişen yaşam alanları ve asitlenme yer almaktadır.
İyi Ekolojik Durum (GES), tüm su kütleleri için SÇD’nin varsayılan hedefidir ve bozulmamış koşullardan hafif bir değişiklik olarak tanımlanır. Ekolojik Durumu oluşturan unsurlar şunları içerir:
- biyolojik elementler (balıklar, makro omurgasızlar, makrofitler ve diatomlar dahil); Ve
- destekleyici elementler (hidromorfoloji, amonyak, pH, fosfatlar, çözünmüş oksijen ve bazı ağır metaller ve pestisitler dahil 18 kirleticiden oluşur).
Bu unsurların her biri genel ekolojik duruma katkıda bulunur. Elementlere en düşük ortak payda kuralı uygulanır, böylece en düşük puanlama elementi su kütlesinin genel durumunu belirtir. Örneğin, eğer bir biyolojik kalite unsuru orta düzeydeyse ve diğer kalite unsurları iyi durumdaysa, su kütlesinin bir bütün olarak orta durumda olduğu varsayılacaktır.
Su kütlelerinin çoğu, taşkın koruması için Yapay veya Ağır Şekilde Değiştirilmiş Su Kütlesi (A/HMWB) olarak belirlenmiştir. 2027 yılına kadar İyi Ekolojik Potansiyele (GEP) ulaşmaları gerekiyor. Su kütleleri, navigasyon, rekreasyon veya su depolama gibi FCERM dışındaki kullanımlar için belirlenebilir.
FCERM’de çalışmanız çoğunlukla A/HMWB’lere denk gelir. Bunlar insan faaliyetleri (örn. FCERM, kentleşme ve arazi drenajı) nedeniyle değiştirilmiş su kütleleridir. GEP, bir su kütlesinde elde edilebilecek en iyi ekolojidir ve aynı zamanda insanları ve mülkleri su baskınından korumak için FCERM çalışmalarının yapılmasına olanak sağlar.
Feyza YALÇIN
Kimyager
KAYNAKLAR