Formaldehit, geniş bir kullanım alanına sahip ve aynı zamanda sağlık üzerine etkileri nedeniyle dikkatle ele alınması gereken bir kimyasal bileşiktir.

Formaldehit, kimyasal formülü CH₂O olan renksiz, yanıcı ve keskin kokulu bir gazdır. Genellikle su ile çözeltisi olan formalin şeklinde kullanılır. Formaldehit, birçok sanayi dalında yaygın olarak kullanılan bir bileşiktir, ancak aynı zamanda bir çevre kirleticisi ve insan sağlığına zararlı bir madde olarak bilinir.

Formaldehitin Kullanım Alanları

1.   Yapı Malzemeleri ve Mobilya Üretimi:

Formaldehit, çeşitli yapı malzemelerinde, özellikle kontrplak, MDF (orta yoğunluklu lif levha) ve sunta gibi kompozit ahşap ürünlerinde bağlayıcı olarak kullanılır. Bu tür ürünler ev içi hava kalitesini etkileyebilir, çünkü formaldehit zamanla bu materyallerden salınabilir.

2.   Kimya Sanayi:

Formaldehit, plastik, reçine, yapıştırıcı ve kaplama üretiminde önemli bir ham madde olarak kullanılır. Özellikle üre-formaldehit reçineleri, mobilya ve yapı malzemelerinde yaygın olarak kullanılır.

3. Tekstil ve Kağıt Sanayi:

Formaldehit, tekstil ürünlerine dayanıklılık katmak ve kırışıklık önleyici işlem yapmak için kullanılır. Ayrıca, kağıt ürünlerinde de su geçirmezlik sağlamak amacıyla formaldehit bazlı reçineler kullanılabilir.

4. Tıbbi ve Laboratuvar Kullanımları:

Formaldehit, mikrobiyolojik örneklerin korunmasında, doku tespiti ve patoloji laboratuvarlarında yaygın olarak kullanılır. Ayrıca, biyolojik numunelerin uzun süre saklanması için formaldehit çözeltileri kullanılır.

 

Formaldehitin Sağlığa Etkileri

Formaldehit, insan sağlığı üzerinde önemli olumsuz etkilere sahip olabilen bir kimyasaldır. Dünya Sağlık Örgütü (WHO) ve diğer sağlık kuruluşları tarafından potansiyel kanserojen olarak sınıflandırılmıştır.

Formaldehit buharlarının solunması göz, burun ve boğazda tahrişe neden olabilir. Uzun süreli maruz kalma, astım ve solunum yolu hastalıkları riskini artırabilir.

Formaldehit ciltle temas ettiğinde, özellikle hassas ciltlerde, alerjik reaksiyonlara ve dermatite yol açabilir.

Formaldehitin gözle temas etmesi ciddi tahrişe, yanma hissine ve uzun vadede göz hasarına neden olabilir.

Formaldehit, Uluslararası Kanser Araştırma Ajansı (IARC) tarafından “insanlar için kanserojen” (Grup 1) olarak sınıflandırılmıştır. Özellikle solunum yolu kanserleri ile ilişkili olduğu belirlenmiştir.

 

Formaldehitin Avantajları ve Dezavantajları

Formaldehit, plastik ve reçine üretimi gibi endüstrilerde vazgeçilmez bir bileşendir. Antimikrobiyal özellikleri, biyolojik numunelerin uzun süre korunmasını sağlar. Formaldehitin üretimi ve kullanımı nispeten ucuzdur, bu da onu birçok endüstriyel süreçte tercih edilen bir bileşen yapar.

Bunların yansıra;

Formaldehit, insan sağlığı için ciddi bir tehlike oluşturabilir, özellikle uzun süreli maruz kalma durumlarında. Formaldehitin çevreye salınması, hava ve su kirliliğine neden olabilir. Formaldehitin keskin ve rahatsız edici kokusu, maruz kalmayı fark etmeden önce rahatsızlık yaratabilir.

Formaldehit, endüstriyel ve ticari alanlarda önemli bir kimyasal olmasına rağmen, sağlık üzerindeki potansiyel olumsuz etkileri nedeniyle dikkatli kullanılmalıdır. Güvenli kullanım için, uygun havalandırma, koruyucu ekipman kullanımı ve maruz kalma sınırlarının bilinmesi son derece önemlidir.

 

Feyza YALÇIN

Kimyager

 

KAYNAKLAR

https://pubchem.ncbi.nlm.nih.gov/compound/Formaldehyde

https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/formaldehyde

https://www.cdc.gov/niosh/topics/formaldehyde/default.html

https://monographs.iarc.who.int/wp-content/uploads/2018/06/mono88.pdf