GÜBRELERİN FAYDALARI
Gübreler, bitkilerin sağlıklı büyümeleri için ihtiyaç duydukları besinleri sağlayarak toprağı canlandırmanın anahtarıdır.
Doğada 17 kritik bitki besin maddesi vardır: Makro besinler; azot, fosfor, potasyum, kalsiyum, kükürt, magnezyum, oksijen, hidrojen, karbon ve mikro besinler; demir, bor, klor, manganez, çinko, bakır, molibden ve nikel.
Mahsuller hasat edildiğinde, besinler mahsulle birlikte gider. Bu nedenle önemli besinler topraktan uzaklaşmış olur. Genellikle toprak tüm besin maddelerini kendi başına yenileyemez, yani gübreler eksik olan besinleri sağlamak için kullanılır.
Dünyanın artan nüfusuna ayak uydurmak için daha yüksek mahsul verimi şarttır. Yalnızca ABD’de, ortalama mısır verimi, daha etkili çiftçilik yoluyla 1968’den bu yana iki kattan fazla arttı.
Toprağı yenilemek için hem organik hem de mineral gübreler kullanılabilir. Organik gübrelerin besin içeriği, konsantre ve sıkı bir şekilde kontrol edilen besin içeriğine sahip olan mineral gübrelere kıyasla düşüktür.
Farklı gübrelerin içerdiği tüm besinler doğada bulunur. Mineral gübrelerdeki en yaygın besin kaynakları azot, potasyum ve fosfattır.
Azot havadan kaynaklanır. Azotlu gübre üretiminde en yaygın proses, havadan gelen nitrojen ve doğal gazdan gelen hidrojen karışımından amonyak yaratmaktır. Hava yüzde 78 azottan oluşur, ancak bitkiler ihtiyaç duydukları azotu doğrudan havadan alamazlar – topraktan kökleri aracılığıyla almaları gerekir.
Potasyum , milyonlarca yıl önce oluşan eski deniz ve göl yataklarından elde edilir. Potasyum gübreleri, doğal olarak oluşan potasyum klorüre dayanır. Bu biraz sofra tuzuna, yani sodyum klorüre benzer.
Yanan odun veya samandan çıkan kül potasyum açısından yüksektir, “potas” adının geldiği yer burasıdır. Potasyum kaynakları genellikle toprak yüzeyinin çok altında (1-2 km derinlik) bulunduğundan, bitki kökleri bunlara doğal olarak ulaşamaz.
Dünyanın en büyük potasyum üreticileri Kanada, Rusya, Beyaz Rusya ve Çin’dir.
Fosfat, genellikle “kaya fosfat” olarak adlandırılan, çözünmeyen kalsiyum fosfat kayalarından elde edilir. Bu formda bitkiler için mevcut değildir. Kaya fosfat, genellikle bitki dostu gübreler oluşturmak için kimyasal bir işlemle bitki için kullanılabilir hale getirilir.
Çin, Rusya ve Fas, dünyanın en büyük fosfat kaya yataklarından bazılarına sahiptir.
Azot (N), fosfat (P) ve potasyum (K) aynı zamanda mahsule 3 ana besin maddesini aynı anda sağlayan NPK bileşik gübrelerini oluşturmak için birleştirilebilir.
Mineral gübrelere alternatif, biyolojik kökenli materyallere dayanan organik gübrelerdir. Bunlar arasında hayvan atıkları, mahsul artıkları, kompost, biyosolidler ve daha fazlası bulunur.
Pestisitler, zararlıları kontrol etmek için kullanılan sentetik veya doğal kimyasallardır. Pestisit, mantar hastalıklarını kontrol eden fungisitleri, yabani otları kontrol eden herbisiti de içeren tüm bitki koruma kimyasalları için yaygın olarak kullanılan bir terimdir.
Öte yandan gübreler, mahsullerin büyümesi için doğal besinleri sağlar. Gübrelerin rolü, verimi artırmak ve toprağa doğru besin dengesini sağlayarak sağlıklı ürün elde etmektir.
Gübreler, mahsulün DNA’sını değiştirmez . Bunun yerine, önemli besin maddeleri ekleyerek mahsulün büyümesini ve kalitesini arttırırlar. Eklenen besin miktarı, çiftçi tarafından toprağı analiz ettikten ve her bir mahsulün gereksinimleri belirlendikten sonra seçilir. Doğru şekilde gübreleme, mahsulün verimi, görünümü ve besin değeri üzerinde büyük bir etkiye sahip olabilir.
Gübrelenmiş bir tarlanın mahsullerini veya gübrelenmiş bir merada otlamış hayvanların etini yemek, hayvanlar veya insanlar için herhangi bir sağlık riski oluşturmaz. Aksine, mahsulün büyümesi için gerekli olan gübredeki besinler, insanın büyümesi ve gelişmesi için gerekli olan besinlerle aynıdır. Bugün dünya nüfusunun yaklaşık yarısının gübreler sayesinde sofralarında yiyecek olduğu bir gerçektir.
Dikkatli gübreleme, mevcut tarım arazilerinde mahsul verimini artırmanın anahtarıdır ve bu da yetersiz beslenmenin neden olduğu bozukluklarla mücadeleye yardımcı olur. Spesifik besin eksikliklerinin sorun olduğu ülkelerde, gübrelerin ilgili mikro besinlerle güçlendirilmesi de büyük popülasyonların sağlığının iyileşmesine yardımcı olmuştur.
Çinko ve selenyum, büyük popülasyonlardaki eksikliklerle mücadele etmek için gübrelere başarıyla uygulanan iki mineral örneğidir.
Feyza YALÇIN
Kimyager
KAYNAKLAR