İÇ HAVA KALİTESİ
American Society of Heating, Refrigerating and Air-Conditioning Engineers (ASHRE 62-1989) standardına göre; içeriğinde ne olduğu bilinen kirleticilerin, yetkili kuruluşlar tarafından belirlenmiş değerleri aşacak seviyede bulunmadığı, aynı zamanda bu havayı soluyan insanların en az %80’ inin ortam havasından memnun olduğu hava iç hava kalitesinin kabul edilebilir düzeyde olduğu havadır.
Çalışmalar, hava kirliliğinin bu durumlar için risk altında olan kişilerde kalp krizlerini, felçleri ve kötüleşen kalp yetmezliğini tetikleyebileceğini göstermektedir. Kalp rahatsızlığınız varsa, yüksek hava kirliliğine maruz kalmanızı azaltarak fayda sağlayabilirsiniz.
Hava kirliliği seviyeleri ne zaman yüksektir?
– Yılın herhangi bir zamanında
– Hava sakin olduğunda
– İşlek yolların yakınında
– Kentsel alanlarda
– Endüstriyel alanlarda
– Duman olduğunda
Eğer aşağıdaki hastalıklardan herhangi birine sahipseniz daha büyük risk altındasınız demektir:
– Koroner arter hastalığı
– Anjina (göğüs ağrısı)
– Kalp krizi
– Bypass ameliyatı veya anjiyoplasti
– Kalp yetmezliği
– Dahili bir kalp defibrilatörü
– İnme veya geçici iskemik atak
– Boyun veya bacak arterlerindeki tıkanıklıklar
DSÖ iç mekan hava kalitesi yönergeleri, halk sağlığıyla en ilgili olan üç konu grubunu ele almaktadır:
- Biyolojik iç ortam hava kirleticileri (nem ve küf)
- Kirleticilere özgü kurallar (kimyasal kirlilik)
- Yakıtların iç mekanda yanmasından kaynaklanan kirleticiler.
İç mekan havasının mikrobiyal kirliliği, yeterli nem olduğunda iç mekanda yetişen yüzlerce bakteri, mantar ve küf türünden kaynaklanır. Mikrobiyal kontaminantlara maruz kalma klinik olarak solunum semptomları, alerjiler ve astım ile ilişkilidir ve immünolojik sistemi etkileyebilir. İç yüzeyler ve bina yapıları üzerindeki kalıcı nemli ve mikrobiyal büyümeyi önlemek veya en aza indirmek, iç mekan havasının sağlık üzerindeki zararlı etkilerinden kaçınmanın en önemli yoludur.
DSÖ tavsiyelerine göre 50 uzman aşağıdaki kirleticiler için iç mekan hava kalitesi yönergelerini önermiştir:
– Benzen
– Karbon monoksit (CO)
– Formaldehit
– Azot dioksit (NO2)
– Naftalin
– Polisiklik aromatik hidrokarbonlar (PAH’ lar)
– Radon
– Tetra- ve tri-kloroetilen
Benzen: İç ortam havası önemli bir benzen kaynağıdır ve solunum insan maruziyetinin ana yoludur. Benzen insanlarda genotoksik bir kanserojendir ve güvenli bir maruziyet seviyesi önerilemez. Avrupa şehirlerindeki evlerde yaygın olarak gözlenen konsantrasyonlarda benzene ömür boyu maruz kalma düşünüldüğünde; 100 bin kişi başına 10’ dan fazla lösemi vakası görülmesi şaşırtıcı değildir.
Karbon monoksit: Yüksek düzeyde karbon monoksite maruz kalmak ölümcül kazaların sık görülen bir nedenidir. Düşük seviyelerde maruziyet hareket kabiliyetinde azalmaya ve kalp hastalığı riskinde artmaya neden olur.
Formaldehit: İç ortam havaları formaldehit maruziyeti için önemli bir kaynaktır. Uzun süreli maruziyetler akciğer fonksiyonlarını etkiler veya nazofarenks kanseri ve miyeloid lösemiye sebep olabilir.
Naftalin: Nafteline maruz kalmak solunum sisteminde tümör ve lezyonlar dahil temel sağlık sorunlarına sebep olur.
Polisiklik aromatik hidrokarbonlar (PAH): İç ortam havasında PAH maruziyetinin yol açacağı en ciddi sağlık sorunu akciğer kanseridir. Güvenli bir maruziyet seviyesi önerilemez. Avrupa veya Kuzey’ de yaygın olarak gözlemlenen konsantrasyonlarda yaşam boyu PAH’ lara maruz kalma Amerikan şehirlerinde 1 milyon başına 50′ den fazla insanda akciğer kanseri vakası ile ilişkilidir. Sigara içen veya içeride yanma olan ama zayıf havalandırmalı evler için daha yüksek riskler tahmin edilmiştir.
Radon: Güvenli maruz kalma seviyesi önerilmez. Akciğer kanserine sebep olur. Dünyanın çeşitli bölgelerinde yaygın olarak gözlenen; sürekli sigara içenlerde bu risk içmeyenlere göre 20-25 kat daha fazladır.
Trikloretilen: Karaciğer, böbrek, testis ve lenf kanseri riski vardır. Güvenli maruz kalma seviyesi önerilmez.
Tetrakloroetilen: Yüksek maruziyette böbreklerde erken böbrek hastalığı ve nörodavranışsal performansta bozulmaya sebep olur.
Feyza YALÇIN
Kimyager
Kaynaklar: