KADMİYUM
Kadmiyum hava, su, toprak ve yiyeceklerde az miktarda bulunan doğal bir elementtir. Kömür ve mineral gübreler de dahil olmak üzere tüm topraklar ve kayaçlar kadmiyum ve bileşiklerini içerirler. Doğada daha çok kadmiyum sülfür (CdS) biçiminde bulunmakla birlikte çinko üretiminde yan ürün olarak ele geçmektedir. Bazı kadmiyum bileşenleri; kadmiyum asetat, kadmiyum sülfür (sarı pigment), kadmiyum selenyum sülfür (kırmızı pigment), kadmiyum stearat, kadmiyum oksit, kadmiyum karbonat, kadmiyum sülfat ve kadmiyum klorürdür. Birçok inorganik kadmiyum bileşiği çoğunlukla suda çözünürler. Kadmiyumoksit ve sülfid suda neredeyse hiç çözünmez. Bununla birlikte kadmiyum oksit ve kadmiyum karbonat mide pH’ sında çözünebilmektedir.
Kadmiyum ve Bileşiklerinin Kullanım Alanları Nelerdir?
Kadmiyum iyi bir elektrik iletkenliğine sahip olması sebebiyle elektro kaplama ve bataryalarda, kolay aşınmaz özelliği sayesinde ise pigment, metal kaplama ve plastiklerde kullanılmaktadır.
Kadmiyum hidroksit; nikel-kadmiyum pillerinde iki anot elektrot malzemesinden biri olarak demir yolu, uçak endüstrisi, cep telefonları, kameralar, portatif bilgisayarlar, taşınabilir ev aletleri ve oyuncaklar gibi birçok alanda kullanılmaktadır.
Kadmiyum sülfür ve kadmiyum sülfoselenit; plastik, seramik, cam, emaye gibi malzemeleri renklendirmek amacıyla parlak sarı ile koyu kırmızı pigmentler olarak kullanılmaktadır. Yüksek sıcaklığa ve yüksek basınca karşı solma yapmayan kabiliyetleri nedeniyle yüksek sıcaklık ve basınç gerektiren uygulamalarda kullanılırlar.
Kadmiyum kaplamalar; çelik, alüminyum ve diğer bazı demir dışı metal bağlantı elemanları üzerinde mevcut en iyi korozyon direnci kombinasyonunu sağlamak için kullanılmaktadır. Aynı zamanda korozyon direncinin ve düşük elektrik dirençliliğinin iyi bir kombinasyonunun gerekli olduğu birçok elektrikli veya elektronik uygulamada da kullanılmaktadırlar.
Kimler Kadmiyuma Maruz Kalır?
Kadmiyuma maruziyet en fazla imalat ve yapım aşamasında olmakla birlikte tüm sanayi sektörlerinde ortaya çıkabilir. Metallerin ergitilmesi ve rafine edilmesi, batarya üretimi, plastik üretimi, kaplama ve güneş panelleri üretiminde çalışan işçiler kadmiyuma maruz kalmaktadırlar. Genişleyen Ni-Cd batarya geri dönüşüm endüstrisi kadmiyum maruziyeti için bir endişe kaynağıdır. Elektrokaplama, metal işleme, kaynak ve boya kadmiyum maruziyetiyle ilişkili proseslerdir. Kompost işçileri ve atık toplayıcıları da kadmiyum içerebilecek tozlara maruz kalmaktadırlar. Belediye atıklarının yakılması bir diğer kadmiyum maruziyet kaynağıdır.
Kadmiyuma Maruziyeti Azaltmak için Yapılması Gerekenler Nelerdir?
Şarj edilebilir piller, kaplama, pigmentler ve plastik stabilizatörler için daha az toksik alternatifleri ikame etme mümkündür. Tehlikeli maddeye maruz kalma kontrolleri arasında seçim yaparken uyulması gereken bir hiyerarşi bulunmaktadır. Genel olarak hiyerarşinin en üst sırasında eleme veya ikame etme (en çok koruyucu olan), ardından sırasıyla mühendislik kontrolleri, idari kontroller, çalışma-pratik kontrolleri, kişisel koruyucu donanım bulunmaktadır. Mühendislik kontrolleri kaynağın izole edilmesini ve kadmiyum maruziyetini en az indirmek için havalandırma sistemlerini kullanmayı içerir. İdari eylemler bir işçinin kadmiyuma maruz kalma olasılığını içeren çalışmayı gerçekleştireceği süreyi sınırlamayı içerir. KKD ise uygun solunum koruması ve kıyafetleri içermektedir.
Kadmiyumun İnsan Sağlığına Etkileri Nelerdir?
Kadmiyumun insan vücuduna alımı çoğunlukla gıda yoluyla gerçekleşmektedir. Mantar, kabuklu deniz ürünleri, midye, kakao tozu, kurutulmuş deniz yosunu gibi kadmiyum bakımından zengin olan gıdalar insan vücudundaki kadmiyum miktarını arttırmada oldukça etkilidir. Kadmiyum miktarında artışın bir diğer sebebi ise sigara kullanımıdır. Tütün dumanı, kadmiyumun akciğerlere taşınmasını sağlamaktadır. Diğer büyük riskler, tehlikeli atık sahaları, kadmiyum emisyon salınımı gerçekleştiren fabrikalar, metal rafinerisi işletmeleridir. Yüksek dozda kadmiyum soluma ciğerlere ciddi zarar vermekle kalmayıp ölümle sonuçlanabilecek etkiye sebep olabilir. Besin zinciri veya solunum yoluyla vücuda alınan kadmiyum en fazla ciğer ve böbreklerde birikmektedir. İnsan vücudunda biyolojik yarılanma ömrünün uzun olması sebebiyle ciğer ve böbreklerde bulunan kadmiyum miktarı yaş ilerledikçe artış göstermektedir. Bu sebeple 50 yaşın üzerindeki insanlarda yüksek kadmiyumdan kaynaklı böbrek rahatsızlıkları daha sık görülmektedir. Kadmiyum zehirlenmesinin tarihteki en önemli örneği ise Japonya’ nın Tayoma kentinde yüksek miktarda kadmiyuma maruz kalınması sonucu 200 kişide ortaya çıkan kalıcı kemik (İtai-İtai) ve böbrek rahatsızlığı gösterilebilir.
Akut Etki
Kadmiyuma akut inhalasyon maruziyeti (kısa bir süre boyunca yüksek seviyeler) grip benzeri semptomlarla (titreme, ateş ve kas ağrısı) sonuçlanabilir ve akciğerlere zarar verebilir. Kadmiyum ile kontamine gıda alımı, kusma ve ishal gibi akut gastrointestinal etkilere neden olur.
Kronik Etki
Kronik maruziyet (uzun bir süre boyunca düşük seviye) böbrek, kemik ve akciğer hastalığına neden olabilir. Böbrek hasarı uzun zamandan beri kadmiyuma kronik olarak maruz kalan hastalar için ana problem olarak tanımlanmaktadır. Kadmiyum; kadmiyum-metalotiyonin formunda böbreğe ulaşır. Kadmiyumun neden olduğu pnömoninin bir parçası olarak nefes darlığı, akciğer ödemi ve mukoza zarının yıkımı tanımlanmıştır. Kadmiyum, mide ağrıları, şiddetli kusma, ishal, kemik kırığı, psikolojik bozukluklar, kanser ve üreme sistemi hasarları, merkezi sinir sistemi, bağışıklık sistemi ve DNA dahil olmak üzere çeşitli sağlık etkilerine neden olabilir.
Nazan BÜKER
Çevre Y. Mühendisi-Kimyager
Raporlama KOORDİNATÖRÜ
Diğer Blog Yazılarımız İçin: https://haliccevre.com/blog/ Okumak İsteyebilirsiniz: Berilyum’ un Sağlık Etkileri
Kaynaklar:
https://www.sciencedirect.com/
https://occup-med.biomedcentral.com/