KİMYASALLARLA YAPILAN SANİTASYON
Sanitasyon, mikroorganizmaların zararlı olmayan seviyelere indirilmesini sağlayarak hijyenik bir ortam oluşturma sürecidir. Kimyasal sanitasyon ise bu işlemi kimyasal maddeler yardımıyla gerçekleştirir ve günlük yaşamdan endüstriyel proseslere kadar geniş bir yelpazede kullanılır.
- Klor ve Klor Bileşikleri
Kullanım Alanları: Su dezenfeksiyonu, gıda işleme tesisleri, hastaneler
Avantajlar: Geniş spektrumlu etkisi vardır, bakteri ve virüsleri etkili bir şekilde yok eder.
Dezavantajlar: Organik maddelerle reaksiyona girerek zararlı yan ürünler oluşturabilir (trihalometanlar).
Örnek: İçme sularının klorlanması, halk sağlığını koruma açısından kritik bir uygulamadır.
- Kuaterner Amonyum Bileşikleri (QAC)
Kullanım Alanları: Mutfak ekipmanları, hastane yüzeyleri
Avantajlar: Koku giderici etkisi vardır, düşük toksisiteye sahiptir.
Dezavantajlar: Yağ ve proteinlerle etkileşe girdiğinde etkinliği azalabilir.
Örnek: Restoranlarda tezgahların dezenfekte edilmesi için kullanılan temizlik solüsyonları.
- Alkol (Etanol ve İzopropanol)
Kullanım Alanları: El dezenfektanları, cerrahi alan dezenfeksiyonu
Avantajlar: Hızlı etki eder, geniş spektrumlu mikrop öldürme kapasitesi vardır.
Dezavantajlar: Buharlaşma nedeniyle kalıcılığı düşüktür, proteinli atıklar etkinliği azaltabilir.
Örnek: Hastanelerde cerrahi alan dezenfeksiyonu için kullanılan %70 alkol solüsyonları.
- Perasetik Asit
Kullanım Alanları: Gıda işleme, süt endüstrisi
Avantajlar: Organik kalıntıları çözebilir, kalıntı bırakmadan etkili dezenfeksiyon sağlar.
Dezavantajlar: Cilt ve solunum yolu tahrişine neden olabilir.
Örnek: Süt işleme tesislerinde tankların dezenfeksiyonunda kullanılması.
- Hidrojen Peroksit
Kullanım Alanları: Laboratuvarlar, hastaneler, tekstil sektörü
Avantajlar: Geniş spektrumlu, doğaya zarar vermeden su ve oksijene ayrışabilir.
Dezavantajlar: Işık ve sıcaklık stabilitesini azaltabilir.
Örnek: Ameliyathanelerde hava dezenfeksiyonu için kullanılan buharlaştırılmış hidrojen peroksit sistemleri.
Kimyasal Sanitasyonun Geleceği
Kimyasal sanitasyon, hijyen standartlarını yüksek seviyede tutmak için vazgeçilmezdir. Ancak kimyasal kalıntı risklerini azaltmak için hibrit yaklaşımlar (UV dezenfeksiyonu, ozonlama gibi) giderek daha popüler hale gelmektedir.
Sanitasyon süreçlerinde doğru kimyasalı seçmek hem etkinlik hem de insan sağlığı açısından kritik önem taşır. Bu nedenle bilimsel tabanlı analizlerle desteklenen sanitasyon stratejileri, gelecekte daha temiz ve güvenli ortamlar yaratmamıza yardımcı olabilir.
Feyza SAK
Kimyager
KAYNAKLAR
EPA – Disinfectants for Use Against SARS-CoV-2
World Health Organization – Water, Sanitation and Hygiene