KİRLETİCİ SALIM VE TAŞIMA
Kirleticilerin salım ve taşıma kaydının oluşturulmasına yönelik usul ve esasları düzenlemek adına Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından yeni bir yönetmelik yayımlandı; ‘KİRLETİCİ SALIM VE TAŞIMA KAYDI YÖNETMELİĞİ’.
Bu Yönetmeliğin temel amacı, çevrenin korunması ile yayılı kaynaklar ve sanayi kaynaklı çevre kirliliğinin azaltılmasıdır.
Salım; insan faaliyeti sonucunda; dökülme, yayılma, boşaltma, enjekte etme, bertaraf etme, atma ile atık su arıtımıyla sonuçlanmayan kanalizasyon sistemleri üzerinden salım dahil olmak üzere; kasıtlı veya kazara, rutin veya rutin olmayan şekilde olup olmadığına bakılmaksızın kirleticilerin çevreye bırakılması demektir. Taşıma ise atıkların geri kazanım veya bertaraf edilmesi için ya da atıksudaki kirleticilerin atıksu arıtma tesisinde arıtılması için tesis sınırları dışına çıkarılması demektir.
Yönetmelik, Ek-1’de belirtilen faaliyetlerden herhangi birinin gerçekleştirildiği tesisleri; bilginin mevcut ve kullanılabilir olması durumunda yayılı kaynaklardan salımlara ilişkin bilgiyi kapsar. Askeri tesisler, araştırma ve geliştirme faaliyetleri ile yeni ürün ve süreçlerin test edilmesi için kullanılan işletmeler veya işletme bölümleri ile nükleer tesisler ise bu yönetmeliğin kapsamı dışındadır.
Bu Yönetmeliğin Ek-1’inde listelenen faaliyetlerden biri ya da birkaçını yürütmekte olan her bir tesisin işletmecisi;
– Bu Yönetmeliğin yürürlüğe girdiği tarihte faaliyette olan tesisler için Yönetmeliğin yürürlüğe girmesinin ardından 6 ay içerisinde,
– Bu Yönetmeliğin yürürlüğe girdiği tarihten sonra kurulan tesisler için söz konusu tesise ilişkin iznin alındığı tarihten itibaren 3 ay içerisinde veya
– Bu Yönetmeliğin yürürlüğe girdiği tarihten sonra gerçekleşecek olan kapasite veya faaliyet değişikliği sonucunda KSTK (Çevresel konularda karar verme süreçlerine halkın katılımını kolaylaştırmak ve çevre kirliliğini önlemeye ve azaltmaya katkı sağlamak amacıyla oluşturulan, halkın erişimine açık ve elektronik bir veri tabanı olan Kirletici Salım ve Taşıma Kaydı) raporlaması yükümlülüğü oluşan tesisler için değişikliğin gerçekleştiği tarihten itibaren 3 ay içerisinde,
Bakanlık KSTK sistemine kayıt olur. KSTK sistemine kayıt olmak için tesis, Bu Yönetmeliğin Ek-2’sinde belirtilen bilgileri Bakanlığın belirleyeceği şekilde sunar.
Tesisin KSTK kayıt bilgilerinin veya işletmecisinin değişmesi veya tesiste KSTK raporlama zorunluluğunu etkileyebilecek herhangi bir değişiklik meydana gelmesi durumunda; işletmeci değişikliğin gerçekleştiği tarihten itibaren 30 gün içerisinde Bakanlığı KSTK kaydında değişiklik yapılmak üzere yazılı olarak bilgilendirir. Bu bilginin alınmasından sonraki 30 gün içerisinde Bakanlık KSTK’ yı günceller.
Tesisin faaliyetine son vermesi durumunda işletmeci faaliyetin sona erdiği tarihten itibaren 30 gün içerisinde Bakanlığı yazılı olarak bilgilendirir. Bunun ardından sonraki 30 gün içerisinde Bakanlık KSTK’ yı günceller.
Bu Yönetmeliğin Ek-1’inde belirtilen faaliyetlerden biri veya daha fazlasında ilgili kapasite eşiklerinin üzerindeki her bir tesisin işletmecisi, aşağıda sıralananlara dair bilginin ölçüme, hesaplamaya veya tahmine dayalı olduğunu da belirterek;
– Bu Yönetmeliğin Ek-3’ünde belirtilen kirleticilerin havaya, suya ve toprağa salım miktarlarını,
– Arazi ıslahı (Atık Yönetimi Yönetmeliği’ nin Ek 2/A’sında tanımlandığı haliyle D2 atık bertarafı işlemi) ve derine enjeksiyon (Atık Yönetimi Yönetmeliğinin Ek 2/A’sında tanımlandığı haliyle D3 atık bertarafı işlemi) ile ilgili bertaraf etme faaliyetleri hariç olmak üzere; yıllık toplam miktarı 2 tonu aşan tehlikeli atıkların ve yıllık toplam miktarı 2000 tonu aşan tehlikesiz atıkların geri kazanım veya bertaraf için tesis dışına taşınması durumunda; geri kazanım için “R” ve bertaraf için “D” ile belirtilecek şekilde, taşınan tehlikeli ve tehlikesiz atığın toplam miktarlarını ve tehlikeli atıkların sınırlar ötesi hareketleri için geri kazanım veya bertaraf firmasının adı ve adresi ile geri kazanım veya bertaraf etme işleminin yapıldığı yeri,
– Kanalizasyon sistemleri aracılığı ile yapılan taşımalar dahil olmak üzere; atıksu arıtımı için tesis dışına taşınan atıksudaki bu Yönetmeliğin Ek-3’ünde anılan kirleticilerin miktarları ile ilgili atıksu arıtma tesisinin adı, adresi ve bulunduğu nehir havzasını,
Bakanlığa yıllık olarak raporlar.
Kayıt Tutma Yükümlülüğü
İşletmeci, rapor edilen bilgilerin elde edildiği verilerin kayıtlarını ve 11 inci maddenin yedinci fıkrasında belirtilen bilgileri ilgili raporlama yılının sonundan itibaren beş yıl boyunca, Bakanlık ve valilik tarafından gerektiğinde incelenebilmeleri için muhafaza eder. Bu kayıtlar ayrıca verilerin toplanması için kullanılan yöntemi de içerir.
Gizlilik
İşletmeci herhangi bir bilginin halka açık KSTK sisteminin dışında bırakılmasını istediği takdirde, ilgili bilgiyi ve gizlilik talebinin nedenlerini belirtmek suretiyle Bakanlığa gizlilik talebinde bulunur. Bakanlık, 9/10/2003 tarihli ve 4982 sayılı Bilgi Edinme Hakkı Kanunu ile 24/3/2016 tarihli ve 6698 sayılı Kişisel Verilerin Korunması Kanunu uyarınca her türlü gizlilik talebini karara bağlar. Bilginin, 4982 sayılı Kanun uyarınca veya 6698 sayılı Kanun uyarınca gizli tutulduğu durumlarda Bakanlık, gizlilik talebinde bulunan her bir tesis için gizli tutulan bilgi türünü ve bilginin gizli tutulma nedenini ayrı ayrı belirtir.
Raporlama, Doğrulama ve Onay İçin Son Tarihler
Her bir raporlama yılına ait bilgilerin işletmeci tarafından raporlanması için son tarih bir sonraki yılın 31 Mart günüdür. Her bir raporlama yılına ait bilgilerin valilik tarafından doğrulanması için son tarih bir sonraki yılın 30 Haziran günüdür. Her bir raporlama yılına ait bilgilerin Bakanlık tarafından onaylanması için son tarih bir sonraki yılın 30 Eylül günüdür.
Halkın Erişimine Açık KSTK’nın İçeriği, Tasarımı ve Yapısı
KSTK’nın;
- a) İşletmeci tarafından bildirilmesi gereken kirletici salımlarından, havaya salımı bu Yönetmeliğin Ek-3’ü Sütun 1a’da belirtilen eşik değerleri aşanlarına,
- b) İşletmeci tarafından bildirilmesi gereken kirletici salımlarından, suya salımı bu Yönetmeliğin Ek-3’ü Sütun 1b’de belirtilen eşik değerleri aşanlarına,
- c) İşletmeci tarafından bildirilmesi gereken kirletici salımlarından, toprağa salımı bu Yönetmeliğin Ek-3’ü Sütun 1c’de belirtilen eşik değerleri aşanlarına,
ç) İşletmeci tarafından bildirilmesi gereken yıllık toplam miktarı 2 tonu aşan tehlikeli atıkların miktarlarına,
- d) İşletmeci tarafından bildirilmesi gereken yıllık toplam miktarı 2000 tonu aşan tehlikesiz atıkların miktarlarına,
- e) İşletmeci tarafından bildirilmesi gereken tesis dışına taşınan atıksu kirleticilerinin bu Yönetmeliğin Ek-3’ü Sütun 1b’de belirtilen eşik değerleri aşanlarına,
- f) Bilginin mevcut olduğu durumlarda 18 inci maddede atıfta bulunulan yayılı kaynaklardan kaynaklanan kirletici salımlarına,
- g) Halkın erişimine sunulan KSTK’nın tasarımı ve yapısına,
ilişkin bilgileri halkın erişimine açıktır.
Yayılı kaynak; toprak, hava ve su ortamlarına salınan ve birleştiğinde bu ortamlara etkisi önemli olabilecek kirleticiler için her bir münferit kaynaktan rapor toplamanın uygulamada imkânsız olduğu çok sayıdaki küçük veya dağınık halde bulunan kaynaklardır.
Salımlar ve taşımaların sorgulanabilmesi ve tespit edilebilmesi amacıyla Bakanlık;
- a) Tesis ve varsa tesis ana şirketine dair bilgiler ile ilgili nehir havzası dâhil olmak üzere tesisin coğrafi konumuna,
- b) Tesisin faaliyetine,
- c) Duruma göre kirleticilere veya atıklara,
ç) Kirleticinin salındığı hava, su ve toprak gibi tüm çevresel ortama,
- d) Duruma göre atıkların tesis dışına taşınmasına ve bunların gittiği yerlere,
- e) Atıksudaki kirleticilerin tesis dışına taşınmasına,
- f) Yayılı kaynaklara,
ilişkin olarak hem veriyi hem de toplulaştırılmış veriyi halkın erişimine sunarak KSTK’yı yayınlar.
KSTK, normal işletme koşulları altında bilginin devamlı ve hazır bir şekilde internet üzerinden veya diğer elektronik araçlar aracılığıyla erişilebilir olmasını sağlamak amacıyla halkın erişimine azami derecede kolaylık tanımak üzere tasarlanır. KSTK tasarımı, gelecekte geliştirilme ihtimalini göz önünde bulundurarak en az son on raporlama yılını kapsayacak şekilde önceki raporlama yıllarında bildirilen bütün verileri içerir.
Yayılı Kaynaklardan Salımlar
Bakanlık, yayılı kaynaklardan salımlara ilişkin bilgiyi, bu türden bilginin mevcut olduğu durumlarda, KSTK’nın belirli bir bölümüne dahil eder. Birinci fıkrada belirtilen bilgiler, kullanıcıların yeterli bir coğrafi ayrıma göre yayılı kaynaklardan gelen kirletici salımlarını sorgulamalarına ve tespit etmelerine imkan verecek şekilde düzenlenir ve verinin elde edilmesi için kullanılan metoda ilişkin bilgileri de içerir. Bakanlık, KSTK’da yayılı kaynaklardan salımlara ilişkin hiçbir veri olmadığı durumlarda, uluslararası geçerli metotlar kullanarak ilgili kirleticilerin bir veya birden fazla yayılı kaynaktan salımının izlenmesini başlatmak için tedbirler alır.
KSTK Verisinin Kalite Güvencesi, Değerlendirmesi, Doğrulanması ve Onayı
Bu Yönetmeliğin dördüncü bölümünde belirlenen raporlama gerekliliklerine tabi olan tesisin işletmecisi, raporlanan bilgilerin kalitesini temin etmekle sorumludur. Bakanlık ise tesislerin işletmecilerinin sağladığı verilerin kalitesini tutarlı, eksiksiz ve güvenilir olmaları açısından değerlendirir.
Veri doğrulama ve onay sürecinin aşamaları
İşletmeciden yıllık raporun alınması üzerine, valilik yıllık raporda sunulan bilgilerin geçerliliğini denetlemek için gerekli kontrolleri yapar. Sunulan bilginin eksik olması ya da hatalı görünmesi halinde, valilik sorunlu hususlar hakkında işletmeciyi bilgilendirir ve işletmeciden bilgileri, belirleyeceği süre içerisinde, tamamlayıp düzeltmesini ister. İşletmeci tarafından düzeltilen rapor valilik tarafından ikinci kontrole tabi tutulur, raporun uygun olması durumunda valilik raporu doğrular, yine uygun olmaması durumunda işletmeciyi bilgilendirir ve işletmeciden bilgileri, belirleyeceği süre içerisinde, tamamlayıp düzeltmesini ister. İşletmeciden alınan yıllık raporun valilikçe üçüncü kez reddedilmesi durumunda, valilik sorunlu hususların belirtildiği bir ret raporu hazırlar ve raporu Bakanlığa iletir, bir nüshasını da işletmeciye gönderir. Valilik yıllık raporu doğruladığında Bakanlığa da bilgi verir. Bakanlık, valilik tarafından doğrulanmış yıllık raporu teslim aldığında, yıllık raporu onaylamak için tüm uygun kontrolleri yapar. Doğrulanmış bir yıllık rapordaki bilginin eksik olması ya da hatalı görünmesi halinde, Bakanlık sorunlu hususlar hakkında valiliği bilgilendirir; ayrıca valiliğin işletmeciden bilgileri, belirleyeceği süre içerisinde, tamamlamasını ve düzeltmesini talep etmesini ister.
Bakanlığın doğrulanmış bir yıllık raporu ikinci kez onaylamaması halinde, Bakanlık doğrudan işletmeci ile temasa geçer ve işletmeciden bilgileri, belirleyeceği süre içerisinde, tamamlayıp düzeltmesini ister ve konuya ilişkin valiliği bilgilendirir. Bakanlığın valilikten bir ret raporu alması halinde, Bakanlık doğrudan işletmeci ile temasa geçer ve işletmeciden bilgileri, belirleyeceği süre içerisinde, tamamlayıp düzeltmesini ister ve konuya ilişkin valiliği bilgilendirir. Bakanlık yıllık raporu onayladığında işletmeciye bilgi verir ve konuya ilişkin valiliği bilgilendirir. Bakanlığın onaylamış olduğu yıllık raporda yer alan bilgilerin doğru olmayabileceğinin anlaşılması halinde, Bakanlık doğrudan işletmeci ile temasa geçip konu ile ilgili açıklama talep eder ve gerekli olduğunda işletmeciden bilgileri, belirleyeceği süre içerisinde, düzeltmesini ve yıllık raporu Bakanlığa yeniden sunmasını ister. İşletmecinin yıllık raporda yer alan bilgileri tamamlaması veya düzeltmesi için valiliğin veya Bakanlığın belirleyeceği süre 3 iş gününden az, 3 aydan fazla olamaz.
Bilgilere Erişim
2872 sayılı Kanun ve 4982 sayılı Kanun uyarınca Bakanlık, KSTK’ yı hiçbir ücret talep etmeden internet aracılığıyla yayarak halka açar. KSTK’ya ilişkin bilgilere halkın doğrudan elektronik araçlarla kolayca erişemediği ve talep ettiği durumda, Bakanlık tarafından bilgi halka sunulur. Birbirini takip eden her bir raporlama yılı için raporlama yılının bitiminden 12 ay sonra KSTK bilgileri halka açık hale getirilecektir.
Halkın Katılımı ve Yargıya Erişim
Bakanlık, KSTK’nın işleyişine ilişkin her türlü yorumu, bilgiyi, analizi veya görüşleri sunmak üzere halka imkan tanır. Bakanlık, gerektiğinde, halkın sunduğu görüşleri KSTK’nın iyileştirilmesi için değerlendirir ve bu değerlendirmenin sonucu hakkında halkı bilgilendirir. Halkın çevresel bilgiye erişimine ilişkin konularda yargıya erişim, 4982 sayılı Kanun ve ilgili mevzuat uyarınca garanti altına alınır.
Feyza YALÇIN
Kimyager
KAYNAK