Klor, dünya genelinde içme suyu dezenfeksiyonunda yaygın olarak kullanılan temel bir kimyasal ajandır. Su kalitesinin izlenmesi ve korunmasında klorun bu denli etkili olmasının temel nedeni, patojen mikroorganizmaları kimyasal oksidasyon yoluyla etkisiz hâle getirebilmesidir. Klor, suya uygulandığında bakteriler, virüsler ve bazı protozoalarla reaksiyona girerek bunların hücre yapısını bozar ve çoğalmalarını engeller. Bu sayede, su kaynaklarında halk sağlığını tehdit edebilecek biyolojik kontaminasyon önlenmiş olur.

İster yüzme havuzlarında mikrobiyolojik kontrol sağlamak, isterse bir içme suyu arıtma tesisinde sürekli dezenfeksiyon sağlamak amacıyla kullanılsın, klorun dozajının doğru ayarlanması büyük önem taşır. Yetersiz klorlama, mikroorganizma riskinin devam etmesine neden olurken, aşırı klorlama ise insan sağlığına ve suyun organoleptik (tat, koku) özelliklerine olumsuz etkiler yapabilir. Bu nedenle, klor dozajının optimum düzeyde tutulması ve artık klor miktarının düzenli olarak izlenmesi, etkili bir su kalitesi yönetimi için kritik öneme sahiptir.

Havuz suyuna doğrudan klor eklendiğinde, hipoklorit iyonu ve hipokloröz asit gibi kimyasallara parçalanır ve bunların her ikisi de bakteri ve çeşitli mikroorganizmaları öldürmede etkilidir. Serbest klor ile toplam klor arasındaki farkı bilmelisiniz çünkü her klor türü suda farklı şekilde işlev görür. Sanitasyon çabalarınızın etkinliğini belirlemek istiyorsanız, sudaki serbest klor ve toplam klor seviyelerini doğru bir şekilde belirlemek önemlidir.
Klor, suda çözündüğünde hipokloröz asit gibi güçlü oksitleyici türler oluşturur; bu maddeler bakterilerin hücre zarlarını parçalayarak ve enzimatik işlevlerini bozarak mikroorganizmaları etkisiz hâle getirir. Diğer temizlik maddeleriyle kıyaslandığında klorun en büyük avantajı, özellikle organik kirleticileri ve patojenleri yok etmede yüksek etkinlik göstermesidir. Bazı temizlik solüsyonlarının maliyeti yüksek olabilirken, klor nispeten ucuzdur ve bu da ihtiyaçlarınıza göre ölçeklenebilmesini sağlar. Klorun kullanımı da kolaydır ve diğer temizlik solüsyonları kadar zararlı değildir. Klor, diğer temizlik solüsyonlarıyla her zaman mümkün olmayan yeniden kirlenmeye karşı uzun süreli koruma sağlar. Klorun dezenfektan amaçlı kullanılmasının tek olumsuz yanı bulanık suda daha az etkili olması ve güçlü bir kokuya sahip olmasıdır.

Bilmemiz gereken üç tür klor vardır: serbest klor, birleşik klor ve toplam klor. Serbest klor, kirleticileri dezenfekte edebilen klor miktarını ifade ederken, birleşik klor, kirleticilerle doğrudan birleşmiş kloru ifade eder. Toplam klor, temel olarak serbest klor ve birleşik klorun toplamıdır.

Serbest klor, kirleticileri etkili bir şekilde dezenfekte etmek için klorlu suyla henüz birleşmemiş olan klor miktarını ifade eder; bu klorun yüzme havuzunuzun suyundaki zararlı mikroorganizmalardan kurtulmak için serbest olduğu anlamına gelir. Suda yeterli serbest klor yoksa, biriken bakterilerden ve diğer kirleticilerden kurtulamazsınız.

Birleşik klor, havuzunuzun dezenfeksiyonu sırasında oluşan bir klor türüdür. Bu işlem sırasında klor, sudaki herhangi bir kirleticiye bağlanarak birleşik klor oluşturur. Havuz suyunuzda birleşik klor bulunması, serbest klorun şu anda sudaki bazı kirleticileri parçaladığı anlamına gelir. Temiz ve tamamen dezenfekte edilmiş bir havuzun birleşik klor içeriği sıfır olacaktır.

Toplam klor, birleşmiş klor ve serbest klorun toplamıdır ve serbest klor veya birleşik klor ile karşılaştırıldığında suda test edilmesi çok kolaydır, bu nedenle daha ucuz klor ölçüm testlerinin çoğu özellikle toplam kloru test edecektir. Temiz suda, birleşik klor sıfırda olması gerektiğinden, toplam klor miktarı sudaki serbest klor miktarını belirlemek için kullanılabilir.

Ancak, suda serbest klorun yanında bir miktar birleşik klor varsa, toplam klor ölçümü esasen işe yaramaz. Bu ölçüm, farklı serbest klor ve birleşik klor miktarlarını göstermediği için size pek bir şey söyleyemez.

Birleşik klor, cilt yağı, ter veya idrar gibi bir kirleticiye veya organik maddeye bağlanmış serbest kloru tanımlamak için kullanılan bir terimdir. Birleşik klor, serbest klorun sudaki amonyak veya organik azot bileşikleriyle reaksiyona girmesi sonucu oluşur. Bu bileşikler arasında monokloramin, dikloramin ve özellikle trikloramin bulunur. Özellikle kapalı yüzme havuzlarında birleşik klora maruz kalmak hem insan sağlığı hem de su kalitesi açısından ciddi sorunlara yol açabilir. Sağlık açısından bakıldığında, birleşik klora uzun süreli maruziyet solunum yollarında tahrişe neden olabilir. Özellikle trikloramin buharı, kapalı ortamlarda solunduğunda astım benzeri semptomlara, öksürüğe ve nefes darlığına yol açabilir. Bunun yanı sıra, gözlerde yanma, kızarıklık ve sulanma, burun içinde kaşıntı gibi belirtiler görülebilir. Hassas ciltlerde ise kaşıntı, kuruluk ve kızarıklık oluşabilir; uzun süreli temas egzama benzeri durumlara neden olabilir. Bazı kişilerde baş ağrısı ve genel rahatsızlık hissi de ortaya çıkabilir.

Birleşik klor, sadece sağlık açısından değil, havuz suyu kalitesi açısından da olumsuz etkiler yaratır. Serbest klora göre çok daha zayıf bir dezenfektan olan birleşik klor, suyu yeterince mikroorganizmalardan arındıramaz. Ayrıca, havuzlarda sıkça hissedilen ağır klor kokusu genellikle serbest klordan değil, birleşik klor bileşiklerinden kaynaklanır. Bu maddeler suyun kalitesini düşürür ve kullanıcı konforunu azaltır. Bu nedenle, havuz bakımında serbest klor düzeyi 1 ppm’in üzerinde, birleşik klor düzeyi ise 0.2 ppm’in altında tutulmalıdır. Gerekirse şok klorlama gibi işlemlerle birleşik klor parçalanmalı ve ortam iyi havalandırılmalıdır. Ayrıca, etkili bir filtreleme sistemiyle sudaki kirleticilerin azaltılması sağlanmalıdır. Bu önlemler hem suyun hijyenini korumak hem de havuz kullanıcılarının sağlığını güvence altına almak açısından önemlidir. Ayrıca yüzme öncesi duş alma uygulamasını teşvik ederek birleşik klorun birikmesini en aza indirebilirsiniz.

 

Feyza SAK

Kimyager

 

KAYNAKLAR

https://clearcomfort.com/

http://www.greenprimainst.com/

https://stockwellsafety.com/

https://www.epa.gov/