KLORDİOKSİT
Klor Dioksit (ClO2) (Chlorine Dioxide) bazen klor (IV) oksid olarak da adlandırılır; bir klor atomu ve iki oksijen atomundan oluşan kimyasal bir bileşiktir. 60 g / L’ ye kadar su ile oldukça karışabilir. Klor dioksit gazı genellikle yerinde sodyum klorat veya sodyum kloritten üretilir.
Güneş ışığında oldukça kararsızdır. pH 10’ dan büyük olan sulu çözeltilerde klor dioksit hidroliz olur ve klorat ve klorit iyonları oluşturur. Nötr veya nötre yakın çözeltilerde (4 <pH <10) klor dioksit nispeten kararlıdır ve suda serbest radikal olarak bulunur. Bazı şartlar altında ne yazık ki patlama riski oluşturur.
Klor Dioksit birçok farklı alanda dezenfektan olarak kullanılır; çünkü antimikrobiyal etkisi vardır. Hedef zararlıları; bakteriler, mantarlar ve basit alglerdir. Klor dioksit yüksek derecede oksitleyicidir. Bu özelliği sayesinde mikroorganizmaların hücre duvarı ile doğrudan reaksiyona girebilir ve onların hücre duvarlarını parçalayarak bertaraf eder. Üstelik burada reaksiyon süresi ve konsantrasyonun pek bir önemi yoktur. Bu nedenle, mikroorganizmaları etkili bir şekilde öldürmek için ihtiyaç duyulan klor dioksit konsantrasyonu elbette ki oksitleyici olmayan dezenfektan konsantrasyonlarından daha düşüktür. Yani doğru kullanıldığında klor hem ucuz hem de etkili bir dezenfektandır. Yanlış klor kullanımı, eksik sterilizasyona veya üründe fazla klor ile kontaminasyona neden olabilir.
Potansiyel kullanım alanlar şunları içerir: kümes hayvanları kuluçkahaneleri, gıda işleme tesisleri, hasat sonrası patateslerin ıslahı, kümes dezenfeksiyonu, kümes hayvanları soğutma suyu / karkas spreyi veya daldırma, yiyecek işleme tesisleri (et ve balık), mandıralar, bira fabrikaları ve şişeleme tesisleri ve hamur/kağıt, polimer bulamaçları, kağıt yapıştırıcısı ve kağıt kaplama sanayi.
Kuluçka tesisleri gibi yerlerde sert yüzeylerin ve ekipmanın dezenfeksiyonunda, kümeslerin soğutma ve nemlendirme suyunda kullanılır.
Havalandırma sistemlerinin dezenfeksiyonu, sert yüzeylerin hijyeni (örn. zeminler, duvarlar ve laboratuvar ekipmanı), su sistemleri, kağıt hamuru / kağıt fabrikaları ve gıda hijyeni gibi alanlar diğer kullanım alanlarına örnektir.
Konutlarda dahi dezenfektan olarak kullanımı söz konusudur. Konutlarda sert yüzeylerin dezenfeksiyonu (ör. zeminler, banyolar), ısıtma, havalandırma ve klima (HVAC) sistemleri ve havuz ve spalarda sirkülasyon sistemlerinin iyileştirilmesinde kullanılır. Ayrıca evlerde belirli aralıklarla eve hijyenik koku sağlamak için duvara monte edilen malzemenin içinde de genellikle klor dioksit vardır.
Klor dioksitin gıda veya yemle temas eden yüzeylerde kullanılması ise insan gıdalarında pestisit kalıntılarına neden olabilir. Böyle bir risk vardır fakat bugüne kadar kanıtlarla ortaya koyulmamıştır. FDA (Amerikan Gıda ve İlaç Dairesi)’ nın en kötü senaryosu işlenmiş yüzeylerden pestisitin %10′ unun gıdaya geçeceği şeklindedir. Tabiki bu oran klor dioksitin gıda ile birebir teması şeklinde değil, dolaylı gıda teması vesilesiyledir, yani ambalaj vs aracılığı ile gıdaya geçen. Aslında ABD otoriteleri, klor dioksit kullanımın güvenli olduğunu söylüyor ancak Avrupa’ da bu fikre karşı çok fazla itiraz var. Örneğin İngiltere’ de klorla işlenmiş tavuğun ithal edilmesi yasaktır.
Klorlu tavuk veya klorla işlenmiş tavuk; zararlı bakterileri uzaklaştırmak için antimikrobiyal durulama ile işlenmiş tavuğu ifade eder. Bu durulamalara ABD’ de genellikle Patojen Azaltma İyileştirmeleri (PRT’ ler) adı verilir. Amerika bunu elbette ki Salmonella vb. patojenleri yönetmeye yardımcı olmak ve tüketicileri enfeksiyonlardan korumak için uygulatmaktadır.
AB ve ABD, klorla işlenmiş kümes hayvanı ithalatı konusunda uzun süredir devam eden bir anlaşmazlığa sahip olup, AB üye devletleri 1997′ den beri durumu reddetmektedir. Konu, Dünya Ticaret Örgütü (DTÖ) nezdinde yargılamalara yol açmıştır ve halen AB-ABD ticari ilişkilerinde çekişmeye sebep olmaktadır. ABD bu konuda nettir ve kesinlikle güvenlik riski yok demektedir. Aslında AB’ deki meslektaşları da onlarla aynı fikirde. Avrupa Gıda Güvenliği Düzenleyicisi EFSA, klor tedavisi konusunu inceledi ve “kümes hayvanlarındaki kimyasal maddelerin tüketiciler için acil veya akut bir sağlık riski oluşturmasının olası olmadığını” tespit etti.
Klor dioksitin yaygın olarak antimikrobiyal dezenfektan olarak sert yüzey hijyenini sağlamak için kullanıldığı söylemiştik. Bu şekilde kullanımının yüzey sularında veya yeraltı sularında herhangi bir kirliliğe neden olması beklenmez. Bununla birlikte, klor dioksit genellikle içme suyunun iyileştirilmesi için kullanılır. Bu nedenle klor dioksit bulaşması ile alakalı bir risk var ise içme suyu arıtımına odaklanmak gerekir.
İçme suyu arıtmanın filtrasyon içermeyen iki temel yöntemi vardır. İlk yöntem, klor dioksit eklenmesidir. İkinci yöntemde, serbest klor üretmek için ya gaz halinde klor ya da hipoklorit kullanılır. Gaz halinde olanlar hariç klor kullanımı dezenfeksiyon yan ürünü olarak klorat üretir.
Konutsal maruziyet değerlendirmesinde gıdalardaki veya içme suyundaki kalıntılar nedeniyle maruz kalma dışındaki pestisit maruziyeti dikkate alınır. Yani; sert yüzeylerin temizlenmesi veya paspaslanması, yüzme havuzlarına, kaplıcalara ve HVAC sistemlerine klor dioksit uygulanması yoluyla. Her maruziyet yolu (oral, dermal, inhalasyon) uygun olduğu durumlarda değerlendirilir.
Feyza YALÇIN
Kimyager
KAYNAKLAR: