Yaşam döngüsü analizi (LCA/Life Cycle Assessment); üretim, kullanım ve bertaraf yoluyla ürünlerin, süreçlerin veya hizmetlerin çevresel etkilerini belirler. Yani bir ürünle ilgili çevresel boyutları yaşam döngüsü boyunca değerlendirmek için kullanılan bir tekniktir.

Bir LCA çalışması dört aşamadan oluşur:

• Aşama 1 Hedef ve kapsam belirleme: Hedef ve kapsam, değerlendirmede ürün yaşam döngüsünün ne kadar büyük bir bölümünün alınacağını ve değerlendirmenin hangi amaca hizmet edeceğini tanımlamayı amaçlar. Sistem karşılaştırmasına ve belirli sürelere hizmet eden kriterler bu adımda açıklanmaktadır. Özetle; çalışmaya neyin dahil edilip neyin dahil edilmeyeceğinin belirlendiği aşamadır.

• Aşama 2 LCA envanteri: Bu adımda, envanter analizi, ürün sistemi içindeki malzeme ve enerji akışlarının ve özellikle çevre ile etkileşimi, tüketilen hammaddeler ve çevreye emisyonların bir tanımını verir.

• Aşama 3 Etki analizi: Envanter analizinden elde edilen ayrıntılar, etki değerlendirmesine hizmet eder. Tüm etki kategorilerinin gösterge sonuçları bu adımda detaylandırılmıştır; her etki kategorisinin önemi normalleştirme ve nihayetinde ağırlıklandırma ile değerlendirilir. Özetle; bu girdilerin ve çıktıların çevre ve insan sağlığı üzerindeki etkisinin değerlendirilmesi aşamasıdır.

• Aşama 4 İyileştirme analizi: Bir yaşam döngüsünün yorumlanması, kritik incelemeyi, veri duyarlılığının belirlenmesini ve sonuç sunumunu içerir. Yani her aşamada enerji ve malzeme girdilerini, aynı zamanda çevresel etkileri azaltma fırsatlarını değerlendirme aşamasıdır.

Bir yaşam döngüsü değerlendirme çalışması yürütürken aşağıdaki konuların ele alınması gerekir:

İnsan faaliyetlerinin çevreye yüklediği yükler, bir ürünün yaşam döngüsünün her aşamasında tüketilen kaynaklar ve enerji (girdiler); ortaya çıkan kirleticiler ve atıklar (çıktılar) hesaba katılarak belirlenebilir. Girdiler ve çıktılar daha sonra diğerlerinin yanı sıra yenilenebilir ve yenilenemez kaynakların, insan sağlığı ve biyolojik çeşitliliğin uzun vadeli sürdürülebilirliği üzerindeki olumsuz etkileri açısından değerlendirilir. Bunlar bilindikten sonra, çıktıların (veya envanterlerin) çevre üzerindeki etkisini azaltmak için önlemler alınabilir.

Gördüğünüz gibi yaşam döngüsü analizi; Beşikten kapıya (hammaddeden fabrika kapısına kadar), kapıdan kapıya (sadece üretim süreçlerine odaklanarak) veya beşikten mezara (hammaddeler bertaraf edilene kadar) çeşitli kapsamlar için yaşam döngüsü çalışmaları yapılabilir. Onu diğer modellerden farklı kılan, esas olarak veriye dayalı metodolojisidir.

Avrupa Komisyonu, Entegre Ürün Politikasına İlişkin Tebliğinde (COM (2003)302), Yaşam Döngüsü Değerlendirmelerinin şu anda mevcut olan ürünlerin potansiyel çevresel etkilerini değerlendirmek için en iyi çerçeveyi sağladığı sonucuna varmıştır.

Bir LCA’nın sonuçları, işletmelerin, politika yapıcıların ve diğer kuruluşların sürdürülebilirliğe doğru ilerlemek için daha bilinçli kararlar almasına yardımcı olabilir. Aşağıdakileri destekleyebilecek kritik veriler sağlar:

• süreç ve ürün tasarımı iyileştirme
• pazarlama (örneğin, çevresel iddiaları desteklemek veya yeşil ürünler için tüketici talebini karşılamak)
• sürekli iyileştirmeyi kolaylaştırmak için sıcak nokta analizi
• üçüncü taraf doğrulama veya sertifikalandırma
• temel çevresel etkileri ölçmek için yöntem (örneğin, sera gazı, karbon emisyonları, su kullanımı ve enerji tüketimi)
• iklim değişikliği ve diğer sürdürülebilirlik politikaları için hedef belirleme

Feyza YALÇIN

Sosyolog

 

KAYNAKLAR:

https://www.sciencedirect.com/

https://www.gdrc.org/

https://pre-sustainability.com/

https://ec.europa.eu/