Normal oda sıcaklığında yüksek buhar basıncına sahip organik bileşiklere uçucu organik bileşikler denir. Yüksek buhar basıncı düşük bir kaynama noktasından kaynaklanmaktadır.  Uçucu organik bileşikler sayısız, çeşitli ve her yerde bulunur.

Uçucu organik bileşikler değişik yöntemlerle tayin edilebilir, bunlar ;

1. Foto İyonizasyon Dedektörü (PID)
2. Alev İyonizasyon Dedektörü (FID)
3. Kolorimetrik örnekleme tüpleri
4. Elektrokimyasal Sensörlü cihazlar

En doğru ve ayrıntılı sonucu sahada örnekleme tüpleri kullanılarak alınan numunenin FID dedektörü olan enstrümantal bir cihaz ile analizinin yapılmasıdır. Bu yazıda TS ISO 16200-1 standardı ile kişisel VOC ölçümünün sahada örneklenmesi, analizinin yapılması ve raporlanması hakkında bilgilerden bahsedilecektir.

Sahada VOC örneklemesi için EN 1232 standardı gereklilikleri sağlayan 0-200 cc/dk ile örnekleme yapabilen bir pompa, TS ISO 16200-1 standardına uygun örnekleme tüpleri, birincil standart hava akış kalibratörüne ihtiyaç vardır. Sahada kullanılacak pompa ölçüme başlamadan önce ölçüm düzeneği kurularak hava akış kalibratörü ile doğrulanması gerekmektedir. Aynı doğrulama işlemi örnekleme sonunda da yapılmalıdır. Başlama ve bitiş akış hızları arasındaki fark %10’nu geçmemelidir. Eğer bu fark %10’dan büyükse numune atılmalı ve örnekleme tekrar edilmelidir.

Örnekleme tüpünün her iki ucu da kırılarak bir tüp tutucuya yerleştirilir. Bir hortum yardımıyla örnekleme pompasına bağlantısı yapılır. Burada dikkat edilmesi gereken en önemli husus tüpün yönüdür. Örnekleme tüpleri ana ve emniyet olmak üzere iki kısımdan oluşmaktadır. Dışarıdan örneklenecek havanın önce ana kısımdan daha sonra emniyet kısmından geçecek şekilde tüp tutucuya yerleştirilmesi gerekmektedir.

Örnekleme tüpü solunum hizasına gelecek şekilde personelin üzerine şekildeki gibi takılır. Gerekli bağlantılar yapıldıktan sonra pompa çalıştırılır ve uygun örnekleme süresinde örnekleme yapılır. Bu sürenin belirlenmesinde iki önemli husus bulunmaktadır. Bunlardan ilki TS ISO 16200-1 standardının gerekliklerini sağlamak için en az 10 litre hacimde numune alınması, ikincisi ise TS EN 689 standardında belirtilen örnekleme sürelerine uyulmasıdır.

Örnekleme tamamlandığında, örnekleme tüpü düzenekten ayrılır ve tüpün her iki ucu da kapaklarla kapatılır. Tüpler ayrı ayrı işaretlenmelidir. Bu işaretlemede çözücü ihtiva eden boyalı kalemler veya yapışkan etiketler tüplerin işaretlenmesinde kullanılmamalıdır.

Sahada alınması gereken kör numune, numune alma için kullanılan tüpler ile özdeş tüpler(aynı LOT numarasına sahip) kullanılarak hazırlanmalıdır. Numuneler 8 saat içinde analiz edilmeyecekse, temiz, kaplamasız ve sızdırmaz metal veya cam kaplar içinde muhafaza edilmelidir.  Örneklenen maddelerin uçuculuklarına bağlı olarak kuru buz veya derin dondurucu içerisinde muhafaza edilmelidir. Daha az uçucu  maddeler 5^oC’nin altında muhafaza edilmelidir.

Örneklenen numuneler mümkün olduğunca hızlı analiz edilmelidir. Örnekleme tüpündeki aktif karbona adsorbe olan VOC’ler standarda belirtilen uygun desorpsiyon çözücüsü ile çözülür ve gaz kromatografi cihazında analiz edilir.

Numunesi alınmış maddenin kütlesel derişimi, miligram/metreküp olarak, aşağıdaki eşitlik yardımıyla hesaplanır.

Hesaplamanın Formülü İçin: https://haliccevre.com/wp-content/uploads/2019/08/Ek-Açıklama-.jpg

Ağır metaller, metal veya metaloid olarak sınıflandırılan bir çok öğeyi tanımlamak için kullanılan bir terimdir. Örnek verecek olursak arsenik, kurşun, civa, krom, kadminyum… vb. Bu elementlerin kalıcılığı (bozunmaz veya tahrip edilemez), ağır metallerin her ortamda kalıcı olduğu anlamına gelmektedir.

Ağır metal maruziyeti çoğu sektörde meydana gelebilir. Madenlerden, dökümhanelerden, ergitme işlemlerinden, kömür yakan elektrik santrallerinden, yanma yan ürünlerinden, taşıt emisyonlarından, kimyasal madde ile çalışmalarda, kablo kaplamalarında, sıhhi tesisat işlemlerinde, mühimmat üretiminde, elektro kaplama işlemleri örnek olarak verebiliriz. Ağır metallere maruz kalma dozu vücutta birikmeye neden olabilir ve sonuçta toksisiteye neden olabilir.

Kişisel ağır metal maruziyeti sırasıyla sahada örnekleme analiz ve raporlama süreci ile belirlenmektedir.

Saha örneklemesi uygun bir (selüloz nitrat membran)filtreye pompa ile örnekleme ile yapılır. Örnekleme debisi 2 L/dk’ya ayarlanır ve uygun sürede örnekleme yapılır. Örnekleme süresi belirlenirken TS EN 689 standardının Ek-A’ sında bulunan, ölçüm ve numune sayılarına uyulması gerekmektedir.  Her pompa ile örneklemede olduğu gibi ölçüm öncesi ve sonrasında ölçümde kullanılacak pompalar birincil akış kalibratörü ile doğrulamasının yapılması ve sahada kör numune alınması gerekmektedir.

Analiz için laboratuvara gelen filtre ASTM D4185 metodunda belirtilen şekilde mikrodalgada parçalanır. Parçalanan örnek numune atomik absorbsiyon spektrofotometresinde analiz edilir. Metal konsantrasyonu aşağıdaki formül ile hesaplanır;

C= kalibrasyon grafiğinden, cihazdan okunan konsantrasyon, (μ g/mL)

V₁= Numunenin seyreldiği son hacim, (ml)

B= Kör numunedeki toplam metal, (μg), F= seyreltme faktörü, V= örneklenen hava hacmi(L)

Havadaki kirletici maddeler gaz halinde, toz halinde, sprey halde veya duman şeklinde olabilir. Mesleki ortamda, tüm bu formlar çok önemlidir. Solunabilir toz,  aerodinamik çapı 5µm’ nin altında olan tozlardır.

Solunabilir toz, sahada filtreye örneklenir ve laboratuvarda gravimetrik olarak tartım işlemi yapıldıktan sonra raporlanır. Buradaki en önemli husus filtrede 5µm’nin altındaki toz partiküllerinin toplanmasıdır. Bunun için sahada örnekleme yapılırken siklon tipi filtre tutucuların kullanılmasıdır. (Şekil 1)

Solunabilir toz ölçümünde kullanılan pompaların debisi siklon üreticisinin belirlediği kritik debiye göre ayarlanmalıdır. Pompa bu kritik debiye ayarladığında filtreye 5µm’nin altındaki tozlar gönderilecek daha büyük toz partikülleri filtreye gelmeden atılacaktır. Solunabilir tozun örneklemesinde kullanılan bazı metotlar NIOSH 600, MDHS 14/3, ASTM D 4532 standartlarıdır. Bu üç standart arasında bazı farklılıklar bulunsa da genel örnekleme prensipleri aynıdır.

Şekil: Örnek Siklon Tasarımı

MDHS 14/3 standardı için gereklilikler şu şekildedir;

• 0,01 mg veya daha yüksek çözünürlükte bir hassas terazi,
• 0,1 L/dk doğrulukta çekiş yapabilen bir pompa,
• Uygun çapta glass fiber filtre,
• Siklon(Higgins-Dewell veya Dorr-Oliver),
• Minimum 3 adet kör numune,

NIOSH 600 standardı için gereklilikler;

• 0,001 mg veya daha yüksek çözünürlükte hassas terazi,
• 5µmpor çapına sahipmembranefilte,
• ±%5 doğrulukta çekiş yapabilen pompa,
• Siklon (: nylon, HD cyclone veya Al cyclone),
• Minimum 200 L hacim örneklemesi,
• Her 10 örnekleme için 2 adet kör numune,

ASTM D4532 standardı için gereklilikler;

• 0,01 mg veya daha yüksek çözünürlükte hassas terazi,
• ±%5 doğrulukta çekiş yapabilen pompa,
• 5µm por çapına sahip bir filtre,
• Siklon,
• Minimum 8 saat örnekleme,
• Her 10 örnekleme için 1 adet kör numune,

Tüm pompa kullanılan ölçümlerde olduğu gibi pompaların örnekleme öncesi ve sonrasında birincil kalibratör ile akış hızının doğrulanması gerekmektedir. İki ölçüm arasındaki akış farkının %5’ den küçük olması gerekmektedir. Ölçüm düzeneği kurulur ve siklon başlık kişinin solunum hizasına gelecek şekilde monte edilir. Ölçüm süresi ilgili standardın ve TS EN 689 standardının gerekliliklerini karşılaması gerekmektedir. TS EN 689 standardında minimum toplam maruziyet süresinin ¼ ‘ü kadar sürede ölçüm alınması gerekmektedir. Gerekli sürede ölçüm alındıktan sonra ilk tartımı alına filtre hassas terazide tekrar tartılır, çıkan farkın çekilen hacme bölünmesiyle toz konsantrasyonu hesaplanmış olur. Sahada kullanılan standartta uygun kör numune alınır.

W₁=Örneklemeden önce filtrenin dara ağırlığı (mg),

W₂=Örneklemeden sonra filtrenin ağırlığı (mg),

B₁=Örnekleme öncesi kör numune ağırlığı (mg),

B₂= Örnekleme sonrası kör numune ağırlığı (mg),

V= Örneklene hacim (L)

Toplam toz numune alımında “TS EN 689 İş yeri havası – Solunumla maruz kalınan kimyasal maddelerin sınır değerler ile karşılaştırılması ve ölçme stratejisinin değerlendirilmesi için kılavuz” standardı dikkate alınır. Bu standart kapsamında kişisel ölçümlerde maruz kalınan parametrelere göre çalışanlar homojen gruplara ayrılırlar. Ölçümler firmanın aksi yönde bir talebi olmadığı takdirde, her homojen grubu temsil eden en az bir personelden ölçüm yapılmış olmasını sağlayacak şekilde dağıtılır.

Ortamdan numune alımı yapıldığı durumda ise kişilerin solunum yüksekliklerinden ve çalışanların yakınından ölçümler alınır. Ölçüm süresi, numunenin yapılan işten veya işlerden kaynaklanan maruziyeti temsil etmesini sağlayacak kadar uzun bir süre olmalıdır. Ölçüm şartlarının elverdiği sürece, kişisel ölçümlerde, toplam ölçüm süresi en az maruz kalma süresinin dörtte biri kadardır. Bu süre içinde tek bir numune alınabilineceği gibi toplam süreyi sağlayacak birden fazla numune de alınabilir.

MDHS 14/3 ile toplam toz örneklemesi yapılacaksa:

Filtreler ölçüm gününden önce; sabit tartıma gelmeleri için tartım yapılacakları ortamda bir gece şartlandırıldıktan sonra tartılırlar ve tartım değerleri kaydedilir. Örnekleme pompası 2 L/dakikaya ayarlanır. Analiz için yeterli örnekleme yapıldığında pompa durdurulur, çekilen örnekleme hacmi kaydedilir. Her 10 numune için 1 adet saha körü, her batch için 3 adet kör numune alınır. Ölçümden gelen filtreler sabit tartıma gelmeleri için tartım yapılacakları ortamda bir gece şartlandırıldıktan sonra tartılırlar ve tartım değerleri kaydedilir. Örnekleme filtresinin ağırlığındaki artış (mg), örnekleme hacmine (m³) bölünerek toz konsantrasyonu mg/m³ cinsinden bulunur.

NİOSH 500 ile toplam toz örneklemesi yapılacaksa:

Laboratuvarda filtre kağıtları, ölçüm öncesindeki aynı sıcaklık ve nem şartlarında en az 2 saat süreyle bekletildikten sonra hassas terazide tartılarak tartım sonuçları kaydedilir. Cihaz 1,7 L/dakika akış debisine ayarlanır. Minimum 20 L ve maksimum 400 L numune hacmi cihaz ile çekilir. Pompa durdurulduktan sonra filtre kağıdını cımbız yardımıyla çıkartarak, daha önce içerisinden çıkarılan petri kabına yerleştirip ağzı kapatılır. Üzerine numunenin alındığı işletmenin referans numarasını, numuneyi alan kişilerin isimlerini, numune tarihini,  numunenin alındığı prosesin ismini içeren bir etiket yapıştırılır. Ölçüm formları doldurulur ve tartılmak üzere laboratuvara gönderilir.

Alkali tozlar özel toz sınıfına girer ve alkali metallerin hidroksitleridir. Genelde asit-baztitrasyonu yöntemi ile tespit edilir. Bu yöntem potansiyometrik bir yöntemdir. NİOSH 7401 standart metoduyla alkali toz analizi bu yönteme dayanmaktadır.

Ölçüm ve analizlerde 1-µm gözenek çaplı PTFE membran filtre kullanılmaktadır. Bu metotta dikkat edilmesi gereken bir husus analiz sonucunun doğru olabilmesi için toplam toz miktarının bir filtrede 2 mg miktarını aşmamasıdır. Bunun için de filtre ölçüme gitmeden önce ve ölçümden geldikten sonra tartılarak aralarındaki farka bakılır.

Ölçüm esnasında örnekleme havası sırasıyla önce filtre sonra pompadan geçecek şekilde gerekli bağlantılar yapılır. 1-4 L/dakika debi ile en az 360 L en fazla 1000 L hacminde örnekleme yapılmalıdır. Ölçüm süresi ve hacmi filtre üzerinde 2 mg’ dan fazla toplam toz toplanmayacak şekilde seçilmelidir.

Her ölçüm seti için kör filtre alınır. Alınan kör numune ölçüm yapılan yerleritemsil etmesi  açısından, ölçümlerin gerçekleştirildiği alanlarda alınmalıdır. Örnekleme filtresi ölçümden sonra filtre kabına konur ve etiketlenir. Her örnekleme serisi için en az 2 adet kör numune alınır ve etiketlenir. Numunelerin stabil kalma süresi 25⁰C’de 7 gündür.

Analize başlamak için numune/kör numunenin filtresi titrasyon kabına cımbız ile aktarılır. Filtre yüzütitrasyon kabında aşağıda kalacak ve çözelti ile temas edecek şekilde yerleştirilir. Bahsedilen çözelti 5 mL 0,01 N HCl çözeltisidir. Titratör tankına standartizasyonu yapılmış 0,01 N NaOH çözeltisi koyulur ve titrasyon işlemine başlanır. Titrasyon boyunca pH metre yardımı ile pH değişimi izlenerek bitiş noktası tespit edilir.

Havadaki CO₂, filtredeki alkali ile karbonatlar üretecek şekilde reaksiyonagirebilir, ancak bu titrasyon sırasında girişme neden olmaz. Filtre üzerinde tüketilenalkali kadar karbonat üretilir. Eğer ortamda asit aerosolleri mevut ise negatif girişim yaparak numuneyi nötralize edebilirler. Bu yüzden sistemin hava ile temas etmeyecek şekilde kapalı olması ve ayrıca sistemden azot gazı akışı sağlanması önemlidir.

Titrasyonun başlarında küçük oranlarda artan pH değerleri bir süre sonra büyük oranlardaartmaya başlayacaktır ve titrasyon devam ederken bir süre sonra tekrar küçükoranlarda artma haline geri dönecektir. Bu durum harcanan çözelti hacmi ve değişenph değeri arasında S şeklinde bir grafik oluşmasına neden olur. S şeklindeki bugrafiğin ortası bizim bitiş noktamızı verir.

Hesaplaması:

1. Numunenin titrasyonundaki sodyum hidroksitin normalitesi (N), hacimler (V NaOH-s), ortalama kör (V NaOH-b), ve havayla numunelenmiş hacim V(L) kullanılarak alkalinitenin (NaOH olarak equivalent ağırlığı = 40.0 ile) konsantrasyonu, C(mg/m3)hesaplanır. 
2. NNaOH = (NHCl)( kullanılan HClmL)/( kullanılan NaOHmL)

Serbest silis numune analizleri genellikle FTIR (FouirerTransformInfrared veya Fouirer Dönüşümlü Kızıl Ötesi) Spektrometresi ile NİOSH 7602 veya MDHS 101/2 metodları ile yapılmaktadır.

UV Spektrofotometresi ile silika analizi de mümkündür fakat sınır değer ile kıyaslama yapılması uygun görülmemektedir. İSGÜM tarafından konuyla ilgili yayınlanan duyuruda; UV Spektrofotometresi yöntemiyle analiz yapmaya imkan sağlayan NİOSH 7601 metodunun tür ayrımı yapmaması ve metodun uygulanabilirliği bölümünde sadece araştırma amaçlı kullanımının tavsiye edilmesi sebebiyle metodun kullanımına sadece toplam silika değeri verilmesi ve analiz ile elde edilen sonucun ‘Tozla Mücadele Yönetmeliği’nde belirtilen kuvars değeri ile karşılaştırılmaması koşuluyla izin verilmiştir.

NİOSH 7602 Metodunda;  400 L hava numunesi için çalışma aralığı 0.025 – 0.4 mg/m³, 1000 L hava numunesi için çalışma aralığı 0.02 – 0.25 mg/m3 arasındadır. Örnekleme filtresi olarak 5 μm gözenek hacmine sahip PVC filtre kullanılır. Toplam 400-1000 L’ lik bir örnekleme hacmi için pompa 1.7 L/dk’ ya ayarlanır. Seçilen siklona göre solunabilir aerosol fraksiyonunu örnekleyecek şekilde kurulur. Filtre üzerinde toplam tozun aşırı yüklenmemesine dikkat edilmelidir. Numune örneklemesinden sonra, filtre tutucu siklondan ayrılır ve numune kaplarına yerleştirilir.

Analiz işlemi için numuneler ve kör numuneler porselen krozelere konulur, üstü gevşek bir şekilde kapatılır ve 600^oC’ de 2 saat sürede yakılır. Yakma işleminden sonra oda sıcaklığına getirilen numunelere doğrudan her numuneye yaklaşık 0,1 mg’ a en yakın olacak şekilde yaklaşık 300 mg KBr ilave edilir ve gece boyunca 110°C’ de kurutulur. Kül haline gelen numune ve KBr bir havan ve tokmak yardımı ile dövülerek homojen şekilde karıştırılır. Karışım, pergaminkağıdı ve deve tüyü fırçası kullanarak 13 mm’lik bir pelet kalıbına aktarılır. Bitmiş pellet 0,1 mg civarında tartılır ve bitmiş pelletin ağırlığının başlangıçta eklenen KBr ağırlığına oranı hesaplanır. Numuneler arasında geçişlerde ekipman etanolle temizlenmelidir.

IR spektrofotometreyiabsorbansmoduna ve kantitatif analiz için uygun ayarlara getirilir. Her IR taraması için, numune tutucuya KBrpeleti yerleştirilir ve 1000 cm-1 ila 600 cm-1 arasında 4 cm-1 ya da daha iyi çözünürlükte spektrumu alınır. KBrpeleti 45° döndürülür ve tekrar taranılır. 4 tarama elde edilene kadar iki kez daha tekrarlanır. Yaklaşık 670 ile 820 cm-1 arasında, 800 cm-1′ de absorbans bandı altında uygun bir taban çizilir. Absorbans biriminde 800 cm-1′ de en yüksekten tabana absorbans ölçülür. Her bir KBrpeleti numunesinin dört değerinin ortalaması alınır.

Solunabilir kristalin silika(Ws), örneklenmiş hava hacminde V(L) silis konsantrasyonu C (mg/m3) hesaplanır:

C=WsV , mg/m3

Yüzde kuvars % Q gerekiyorsa, kuvars ağırlığı, Ws (μg), toplam numune ağırlığına, Wt (μg) bölünür.

MDHS 101/2 Metodu;  25 mm’ lik filtre üzerinde 20 ile 1000 mikrogram arasındaki kuvars ve kristobalitkonsantrasyonunu kapsamaktadır. Kullanılan filtre PVC filtredir.

Kişisel pompa 1.7 L/dk’ ya ayarlanır ve TS EN 689’ a göre uygun süresi kadar örnekleme yapılır. Maksimum örnekleme süresi 8 saattir. Seçilen siklona göre solunabilir aerosolfraksiyonunu örnekleyecek şekilde kurulur. Filtre üzerinde toplam tozun aşırı yüklenmemesine dikkat edilmelidir.

Numune örneklemesinden sonra, filtre siklondan ayrılır. Filtre uygun bir filtre kabına alınır.

Numunelerin FTIR cihazında, absorbansmodunda, 500 cm-1 ile 1000 cm-1 arasında, 4 cm-1 çözünürlükte 32 taraması yapılır. Kalibrasyon eğrisinde, elde edilen numune spektrumunda, 800 cm-1’ deki pik yüksekliğine denk gelen silika miktarı kaydedilir. Baseline düzeltmesi yapılır. Quartz analizlerinde 800 cm-1 ile 780 cm-1 de görülen piklerin ortalaması alınır. (Cihaz otomatik olarak yapmıyorsa). Ayrıca bu piklerin arasındaki oran 1 ve 1,4 olmalıdır.

Her iki metotta da filtreler ölçüme gitmeden önce ve ölçümden geldikten sonra tartımları alınır ve filtre üzerinde biriken toplam tozun 2 mg’ı geçmemiş olmasına dikkat edilir.

Metal oksitlerden numune alma ve analizinde; çalışma ortamında bulunan  MgO , CaO ve TiO₂  maruziyetinin belirlemek için  ölçüm cihazı ile 2 ve 5 L/dk debi arasında ayarlanarak 0.8 µm selüloz ester ya da selüloz nitrat filtre üzerine çekiş yapılarak tamamlanır. Örnekleme zamanı ortalama ya da en yüksek konsantrasyonu temsil edecek şekilde olmalıdır. Numune örnekleme zamanı filtrenin kapasitesine göre sınırlandırılmalıdır. Her 10 numunede en az 1 kör numune alınır.

NMAM CDC 5524 metodu iş yeri ortamındaki metal işleme sıvılarının ekstraksiyon solventinde çözünür olduğu sürece saf, çözünebilir, sentetik ya da yarı sentetik olan tüm metal işleme sıvılarının örneklenmesi ve analizini kapsar. Minimum 768 L hava numunesi için çalışma limiti 0,4 mg/m³ veya 0,5 mg/m³ ’ tür.

Ölçümde kullanılacak filtreler çevresel faktörlerin kontrol altına alındığı tartım odasında filtre 1 saat şartlandırılır. Her bir tartım öncesi terazi sıfırlanır. Sabit ağırlığa gelinceye kadar her bir filtre tartılır. 10 ug içinde iki ardışık tartım alınır. Son iki tartımın ortalaması en yakın mikrogram değerine yuvarlanır. Bir günde toplanan her bir numune serisi için 3 adet örnekleme ortamı şahidi (filtre) ve 5 adet saha şahidi alınır. Saha körlerine de saha numuneleri ile aynı işlemler uygulanır. Yani her biri kontamine olmamış bir ortamda açılır, ardından örnekleyici kapatılır ve artakalan numunelerle birlikte laboratuvara getirilir. Örnekleme ortamı körleri (filtre) açılmaz. Örnekleme sonrası gece boyunca (veya daha uzun süre) depolanacak olan tüm numuneler soğutulur. Gece de olsa numunelerin soğuk ortamda laboratuvara iletilmesi sağlanmalıdır. Alınan numuneler, laboratuvarda iki hafta içinde analiz edilir.

Kütle halindeki (bulk) metal işleme sıvısının (MWF) çözünürlük testi yapılır. Bunun için öne homojen bir numunenin elde edilmesini sağlamak gerekir ve kütle halindeki (bulk) metal işleme sıvısının (MWF) kabı çalkalanır. Üçlü çözücü karışımının 10 mL’ si 20 mL’ lik bir cam şişeye konulur. Büyük çapta gaz sızdırmaz bir şırınga kullanarak, üçlü çözücü karışımına 50 μL kütle halindeki (bulk) metal işleme sıvısı (MWF) enjekte edilir. Şişe kapatılır ve metal işleme sıvısının (MWF) çözünmesi için gerektiği kadar çalkalanır. Ortaya çıkan solüsyon berrak ve çökelti ve faz ayrımı yoksa metal işleme sıvısı MWF çözünmüş demektir. MWF üçlü harman içinde çözünürse, numuneler üçlü harmanla ekstrakte edilebilir.

Filtreler, (kasetteki) kalsiyum sülfat kullanılan bir desikatörde 2 saatten daha fazla şartlandırılır. Desikatörden çıkartılır. Laboratuvarda en az 1 saat şartlandırılır. Kaset bandı çıkarılır, kaset açılır ve numunenin kaybını önlemek için nazikçe filtre çıkarılır.

Her bir filtrenin W2 (mg) ve körün, B2 (mg) son örnekleme ağırlığı tartılır ve kaydedilir. Filtre hakkında dikkat çekici olan her şey kaydedilir (Örn. Aşırı yük, sızıntı, ıslak veya yırtılmış). Ekstraksiyonun mümkün olan en kısa sürede yapılması gerekir.

Ekstraksiyon yapılana kadar tozsuz bir ortamda saklanmalıdır. Ekstraksiyon: Tüm ekstraksiyon işlemi çeker ocak altında gerçekleştirilmelidir.

Numunelerin ağırlığı, 1 m³ hava örneği için 0.5 mg (‘toplam’ aerosol) gibi REL’ de toplanması beklenen miktarı aşarsa, numuneler ve körler aşağıdaki gibi ekstrakte edilir: Her bir filtre (membran tarafı yukarı gelecek şekilde) vakum kaynağına bağlı filtre huni sistemine yerleştirilir. Üçlü çözücünün 10 mL’ lik bir bölümü, huninin iç duvarının altına filtre üzerine dökülür. Solventin filtreye 5 – 10 dakika daha temas etmesine izin verilir. Hafif vakum altında çözücü uzaklaştırılır.

10 mL’ lik bir alikuatlı ikili çözücü huninin içine doğru filtre üzerine dökülür. Solventin filtreye 5 – 10 dakika daha temas etmesine izin verilir. Hafif vakum altında çözücü uzaklaştırılır.

Üçlü çözücünün ikinci bir 10 mL’ lik alikuatı filtre üzerinden huninin içine boşaltılır. En az 30 saniye temas süresine izin verilir. Hafif vakum altında çözücü giderilir. Filtre hunisinin iç duvarı, PTFE yıkama şişesinde bulunan üçlü karışımın 1 ila 2 mL’ si ile yıkanır. Hafif vakum altında çözücü uzaklaştırılır.

Vakum kapatılır. Filtre, filtre hunisinden dikkatli bir şekilde çıkarılır, temiz metal elek üzerine yerleştirilir ve çeker ocak içerisinde en az 2 saat süreyle kurumasına izin verilir. Vakum uygulanırken veya filtre tabakalara ayrılırken filtre huniden çıkarılmamalıdır. Saha körleri de dahil olmak üzere her bir filtre tartılır. Ekstrakte edilen numune filtrelerinin ekstraksiyon sonrası ağırlığı W3 (mg) ve B3 (mg) ekstrakte edilmiş kör filtreler kaydedilir. Ekstrakte edilmiş filtreyle ilgili dikkat çekici bir şey kaydedilir (ör. Yırtık, ıslak, tabakalaşma vb.). Örneklenen hava hacmi (L) içindeki toplam fraksiyonların konsantrasyonunun (C mg/m³) hesaplanması:

W1: Örnekleme öncesi filtre ağırlığı (mg)

W2: Numuneyi içeren filtrenin örnekleme sonrası ağırlığı (mg)

B1: Bütün kör filtrelerin ilk ağırlığı (mg)

B2: Bütün kör filtrelerin örnekleme sonrası ağırlığı (mg)

9.2. Örneklenen hava hacmi (L) içindeki ekstrakte edilmiş işlenmiş metal sıvısının

aerosol konsantrasyonunun (CMWF mg/m³) hesaplanması:

W2: Numuneyi içeren filtrenin örnekleme sonrası (ekstraksiyon öncesi ağırlığı) ağırlığı (mg)

W3: Numuneyi içeren filtrenin ekstraksiyon sonrası ağırlığı (mg)

B2: Bütün kör filtrelerin örnekleme sonrası ağırlığı (mg)

B3: Bütün kör filtrelerin ekstraksiyon sonrası ağırlığı (mg)

Yağ buharlarından numune alma ve analizi; metal işleme sıvılarının kullanıldığı iş yeri ve atölyelerde MDHS 84/2 standardına göre gerçekleştirilmektedir.

Ortamdaki hava bir pompa yardımı ile 25 mm’ lik bir filtreden geçirilerek (cam elyaf, selüloz ester membran) filtrede tutulan yağ ekstrakte edilerek tayin edilir.

Örnekleme solunabilir veya toplam fraksiyonu içerecek şekilde yapılabilir. Ölçüm öncesi örnekleme pompası çalışma debisine ayarlanır ve birincil kalibratör ile doğrulaması yapılır. Örneklemede kullanılacak filtre, filtre tutucuya yerleştirilir. Kişisel maruziyet belirlenecek ise filtre tutucu kişinin solunum bölgesine, ortamdaki konsantrasyon belirlenecek ise belirlenen uygun yere filtre tutucu yerleştirilir.

Analiz için belirlenen minimum hacimde örnekleme yapılır. Örnekleme tamamlandıktan sonra filtre uygun şekilde filtre kabına konur. Ölçümde kullanılan pompanın örnekleme esnasında ayarlanan çekiş hacminde herhangi bir sorun olup olmadığının tespiti için tekrar kalibratör ile doğrulama işlemi gerçekleştirilir.

Örnekleme tamamlandıktan sonra her 20 örnekleme serisi için en az 3 adet saha körü hazırlanır.

Numuneler hemen analiz edilmeyecekse +4 ^oC ‘de muhafaza edilir.

Karbon karası tayininde kullanılan OSHA ID 196 standardı, karbon siyahı kullanıldığı bilinen işyeri havasındaki karbon siyahını değerlendirmek için karbon siyahı partiküllerinin gravimetrik yöntem ile ölçülmesini kapsar. Örnek hacmi 480-960 L ve önerilen örnekleme hızı 2 L/dk.’dır. Örnekleme pompası ile belirlenen bir hacimde hava çekişi yaparak, önceden tartımı alınmış 37 mm çaplı, düşük kül içerikli polivinil klorür (PVC) filtreler aracılığıyla numuneler toplanır. Örnekleme filtreleri tetrahidrofuran (THF) içinde çözülür. Oluşan tortu, THF ile durulanmış kuvars elyaf filtreler üzerinden tekrar çöktürülür. Kuvars elyaf filtreler, 150 °C’ de kurutulur, daha sonra soğutulur ve tartılır. Filtreler daha sonra, 600 °C’de yakılır, soğutulur ve tekrar tartılır. 600 °C’ de yakma sonucu kaybedilen ağırlık karbon siyahı olarak rapor edilir.

En yüksek ihtimalle girişim yapabilecek kaynaklar kauçuk işleme endüstrilerinde kullanılan kimyasallardır ki bunlar tartma, taşıma ve karıştırma işlemi sırasında karbon siyahı ile birlikte tozlar olarak serbest bırakılırlar. Havada asılı haldeki bu parçacıklar karbon siyahı numunelerinin toplam ağırlığını oluştururlar. Karbon siyahı dışındaki partiküller THF içinde çözünemez olduğundan ve 600 °C’ de yakmadan sonra ağırlık kabı olduğundan bu yöntemde girişim olarak kabul edilmektedir.

Bu yöntemde, kimyasallar ya da çeşitli girişim kaynağı olan maddeler aşağıdaki fiziksel durumlara göre elimine edilir:

– 150 °C’de buharlaşanlar.

– THF içinde çözünenler.

– 600 °C’de stabil ağırlıkta kalanlar.

THF, eşsiz çözücü özelliği ve geniş çaplı karıştırılabilirlik özelliğinden dolayı, en çok tercih edilen çözücü maddedir. THF bir doymuş siklik eterdir (CH₂)₄O ve yüksek molekül ağırlıklı polivinil klorid, polivinilden, reçine ve diğer organik maddeler için iyi bir çözücüdür. THF birçok organik çözücü ve su ile tüm oranlarda karışabilmektedir. THF içinde çözünmeyen organik kimyasalların uzaklaştırılmasında, diğer solventler kullanılabilir. Her birinin etkinliği, toplu numuneler ile yapılacak testlerde önceden belirlenmelidir.  Örnekleme filtreleri ve 15 ml THF 50 ml’ lik bir santrifüj tüpüne yerleştirilir. PVC filtrelerin ve mevcut organik girişimlerin çözünmesi için 10 dakika boyunca ses dalgalarına maruz bırakılır. Numuneler yıkanmış kuvars elyafı filtreler üzerinden süzdürülür. Süzülmüş THF soğuk tutucu ile tutulur. Kuvars filtreler 2-3 mL THF ile 3 kez yıkanır.

Bazen, bir karbon siyahı numunesi filtreden geçişe izin vermeyecek kadar çok fazla miktarlarda THF içerebilir. Bu gibi durumlarda, süzülmeyi kolaylaştırmak için, numune porsiyonlara ayrılarak birden daha fazla kez ilave filtreler üzerinde süzülme işlemi gerçekleştirilebilir (bu işlem gerektiği kadar yapılabilir). Son yıkamanın ardından, düzeneğe tutunmasına engel olmak adına, kuvars elyaf filtre hemen filtreleme düzeneğinden kaldırılır. Filtreler 150⁰C’ de 30 dk. kurutulduktan sonra, oda sıcaklığında desikatörde soğutulur ve tartımı alınır. Filtreler, 1 saat boyunca 600⁰C’ de kül fırınında bekletilir. Filtreler, oda sıcaklığında desikatörde soğutulur ve tekrar tartımı alınır.

Hesaplama:

Karbon Siyahı (mg/m3) = [(W1-W2)-W3] / m3

W1: 150 ° C’de ısıtmadan sonra ağırlık

W2: 600 ° C’de ısıtmadan sonra ağırlık

W3: kör numunedeki ağırlık kaybı

m3: metreküp cinsinden örnekleme hava hacmi

Hidrazin numune alma ve analizi için NİOSH 3503 Metodu kullanılır. 100 L hava numunesi için çalışma aralığı 0.07 – 3 ppm (0.09 ila 4 mg /m³), 15 L hava numunesi için çalışma aralığı 0.45 – 21 ppm (0.6 ila 27 mg/m³) arasındadır.

Her ölçüm öncesi 2 adet kör numune hazırlanır. Kör numunelerin hazırlanışı şu şekildedir; küçük impinger şişesine 15 ml 0.1 M HCl konulur. İkinci bir impinger şişesi ise boş bırakılır. İmpinger şişesindeki HCl bir cam viale alınır. İkinci kör numune için bu işlemler tekrarlanır.

Numune alma işlemi için; birinci impinger şişesine 15 ml 0.1 M HCl konulur. İkinci bir impinger şişesi ise boş bırakılır. Kişisel pompa 1000 mL/ dak’ ya ayarlanır. Kişisel örneklemede minimum ölçüm süresi TS EN 689 standardına göre belirlenir. Ortam ölçümlerinde minimum ölçüm süresi 15 dakikadır. Ölçüm sonunda impingerların içeriği tek bir cam viale alınarak etiketlenir.

Analiz için; cam vialdeki çözelti, 50 mL’ lik bir volumetrik şişeye aktarılır. Cam vial, 1 mL 0,1 M HCI ile durulanır ve şişeye durulama eklenir. Çözeltiyi nötr veya hafif alkali bir pH seviyesine getirmek için 1,8 M NaOH (yaklaşık 1 mL) ilave edilir. Hemen ardından 10 mL 0,168 M p-dimetilamino benzaldehid solüsyonu eklenir. Karışım karıştırılır ve 30 dakika bekletilir. Çözelti hacmi glasiyel asetik asit ile 50 mL’ ye getirilir. Çözeltiden 2 mL alınır ve glasiyel asetik asitle 25 mL’ ye seyreltilir.

Spektrofotometre, üretici talimatlarına göre ayarlanır. Sıfır çözeltisi referans küvetine yerleştirilir. 480 nm’ de çözeltinin absorbansı alınır.

Hesaplama:

Kalibrasyon grafiğinden numune, W (μg) ve ortalama ortam körü (B (μg)) içindeki hidrazin miktarları belirlenir. Örneklenen hava hacmindeki V (L) hidrazinin C (mg/m³) konsantrasyonu hesaplanır:

C=(W-B)/V mg/m3

Siyanür numune alma ve analizi kişisel maruziyet söz konusu olduğunda NIOSH Metot 6010’a göre gerçekleştirilebilir. Bu metota göre 3 L hava numunesi için çalışma aralığı 3– 260mg/m³ arasındadır.

Örnekleme havası sırasıyla önce örnekleme tüpü ve sonra pompadan geçecek şekilde gerekli bağlantılar yapılır. 0,05 ile 0,2 L/dakika debi ile en az 2 en fazla 90 L hacminde örnekleme yapılmalıdır. Örnekleme tüpü kapatılır ve etiketlenir. Her ölçüm serisi için en az 3 adet saha körü alınır. Numunelerin stabil kalma süresi 25 ⁰C’de 2 haftadır. Bütün saha kör numuneleri ölçüm yapılan ortamda alınmalıdır. Örnekleme başlığı solunum bölgesi sınırlarına yerleştirilmelidir. Ölçüm yapılan ortamda çok yüksek nem olması durumunda taşma riskininartacağı göz önünde bulundurulmalıdır.

Analiz işlemi için ön ve arka sorbent bölümleri ayrı erlenlere boşaltılır. Sorbent bölümlerini ayıran ve tutan cam yünü atılır. Sorbent bölümü içeren her bir viale 10 ml destile su eklenir. Erlenlerin ağzı kapatılır. Ara sıra çalkalanarak 60 dakika bekletilir. Sonrasında filtrat temiz bir samplekaba aktarılır. Sample kaba tahmini 0,5-2,5 μg CNiçeren numune pipetlenir. Alternatif olarak, bilinmeyen numune konsantrasyonlarına karşılık her bir numune içinayrı sample kaplara 0.5, 1, 3 ml aliquatpipetlenir. Ön bilgilere dayanarakbeklenen analit düzeyinde daha küçük ve daha büyük aliquat parçalarıalınabilir. 0.5 ml 0,1 N NaOH 25 ml’lik bir kaba Kimyasal kör numunesi için pipetlenir. Her bir standart ve numuneye bir damla fenolftalein çözeltisi damlatılır. Bütün çözeltiler bu noktada alkali (pembe) olmalıdır. Körden başlayarak, damla damla ve pembe renk kaybolana kadar 0,15 N HCl eklenir. 1 mlN-klorosuccinimine/Succinimide oksitleme reaktifi eklenir. Karıştırılır ve bekletilir. HCN’nin olası kaybını önlemek için bir sonraki örneğe geçmeden önce oksitleyici reaktifi eklenir. Renk oluşumu için 30 dakikalık maksimum süre içinde analiz edilebilecek örnekten daha fazla örnek hazırlamamalıdır.En az 5 dakika sonra (15 dakikayı geçmeyecek şekilde), körden başlayarak 1ml Barbütirik asit/Piridin reaktifi eklenir ve karıştırılır. Destile su ile hacim 25 ml’ye ayarlanır ve renk oluşumu için en az 12 dakika(30 dakikayı geçmeyecek şekilde) bekletilir.Spektrofotometrede 1 cm’lik küvet ile 580 nm’deabsorbans okunur. Eğerörnek absorbansıkalibrasyon standartları aralığının dışında ise uygunmiktarda aliquat alınır ve tekrar analiz edilir ve hesaplamadauygun aliquat faktörü uygulanır. Arka kısımın konsantrasyonu ön kısımın %10’unu geçiyor ise ölçüm geçersizdir.

Hesaplamalar:
Analiz edilen aliquatta CN- nin kütlesi, μg, hesaplanır. Orijinal 10 ml’lik çözelti içindeCN- nin kütlesini, μg, hesaplamak için uygun aliqaut faktörü uygulanır.CN- kütlesi, μg, belirlenir (Desorpsiyon verimliliği ile düzeltilmiş).

Numunedeki ön (Wf)ve arka (Wb) sorbent bölümleri ve kördeki ön (Bf ) ve arka (Bb) sorbent bölümleribulunur. Eğer Wb>Wf / 10 ise atılım ve olası örnek kaybı raporlanır.Örneklene hava hacminde (L) HCN konsantrasyonu, C, hesaplanır.1,039 = CN- den HCN ye dönüşüm faktörü.

Formaldehit ölçümü sahada iki şekilde örneklenir;

1. Renk değişim metodu ile (ASTM-D 4490)
2. Absorblama yöntemi ile

Renk değişim metodu ile formaldehit ölçümü yaparken, bu parametre için özel üretilmiş tüpler kullanılmaktadır. Bu tüpler ölçüm yapılacak ortamda kırılır, tüp için özel üretilmiş bir pompa ile çekiş yapılır ve tüpün üzerindeki renk değişimine göre tüp üzerinden okuma yapılır. Gerekli nem sıcaklık basınç düzeltmeleri yapılarak sonuçlar raporlanır.

Absorblama yöntemi ile formaldehit ölçümü yapılırken ölçümde kullanılacak olan pompanın ölçüm işlemine başlanmadan önce kalibrasyonu yapılır. 2 impingere 20 ml %1’ lik sodyum bisülfit solüsyonu koyulur. Örnekleme havası sırasıyla önce filtre, sonra impinger ve pompadan geçecek şekilde gerekli bağlantılar yapılır. Filtre tozlu ortamlarda tozun formaldehit ölçümünü etkilememesi için kullanılmalıdır. İmpinger sisteminden sonra, impingerdaki çözeltinin pompayı gitmesini önlemek amacıyla bir filtre veya ekstra bir impinger konulabilir. 0,2 ile 1 L/dakika debi ile en az 80 en fazla 100 L hacminde örnekleme yapılmalıdır. Ölçüm süresi ve debisi 7.2.1 maddesinde belirtilen bilgilere göre seçilir. Her ölçüm serisi için 2 adet saha kör numunesi alınır. Alınan kör numune ölçüm yapılan yerleri temsil etmesi açısından, ölçümlerin gerçekleştirildiği alanlarda alınmalıdır. Numunelerin stabil kalma süresi 25 ⁰C’de 30 gündür.

Numune kaplarındaki çözeltilerin hacmi 25 ml’ lik mezur ile ayrı ayrı ölçülür. Çözeltinin hacmi öndeki impingerdan ve arkadaki impingerdan olacak şekilde deftere kaydedilir. Her bir numune çözeltisinden 4ml alikuat pipetle alınır ve 50 ml’lik erlene konulur. Alikuat boyutu 2-20 mikrogram formaldehit içerecek şekilde optimum absorbans için ayarlanır.  Her bir erlene 0,1 ml %1 kromotropik asit eklenir ve karıştırılır. 6 ml derişik H₂SO₄ yavaşça erlene eklenir. Dikkatlice kapağı yerleştirilir ve çözelti dikkatlice döndürülerek karıştırılır. Çözelti 15 dakika 95 derecede ısıtılır. 2-3 saat oda sıcaklığında soğumaya bırakılır.

Spektrofotometre üreticinin önerilerine göre ayarlanır. Dalga boyu 580 nm’ ye ayarlanır. Saf su ile sıfırlama yapılır. 1 cm’ lik küvet kullanılarak numune ve körlerin okutması yapılır. Eğer absorbans değeri en yüksek standart değerinden daha yüksekse, işlem görmemiş numune çözeltisinden daha küçük bir alikuat alınır, 4ml %1 sodyum sülfit çözeltisiyle seyreltilir ve analiz edilir. Optimum sonuç için bütün numuneler, 20 mikrogram formaldehitin üzerindekiler dahil, seyreltilip tekrar analiz edilmelidir.

Daha sonra elde edilen sonuçlar hesaplanarak raporlama yapılır.

Amonyak numune alma ve analizi iş yeri ortam havası ya da kişisel maruziyet olarak gerçekleştirilecekse NIOSH Metot 6015’ una göre gerçekleştirilebilir. Standardın çalışma aralığı 10L’ lik hava örnekleme hacmi için 0.2 ile 400 ppm arasıdır.

Örnekleme havası sırasıyla önce filtre, sonra silika jel tüpü ve pompadan geçecek şekilde gerekli bağlantılar yapılır. 0,1 ile 0,2 L/dakika debi ile en az 10 en fazla 96 L hacminde örnekleme yapılmalıdır. Numune alma tüpleri plastik kapakla numune alındıktan sonra hemen kapatılır. Filtre sadece partiküllerin girişim yapmasını engellemek amacıyla kullanılmaktadır. Bu sebeple örnekleme sonrasında filtre atık olarak sistemden uzaklaştırılır. Ölçüm yapılan ortamda çok yüksek nem olması silika jel kapasitesini arttıracağı gözden kaçırılmamalıdır. Her örnekleme serisi için en az 2 adet kör numune silika jel tüpü etiketlenir. Bütün saha kör numuneleri ölçüm yapılan ortamda alınmalıdır. Numunelerin stabil kalma süresi +5⁰C’de 35 gündür.

Analiz işlemi için; plastik kapaklar çıkarılır. Sorbent tüpün ön ve arka kısmı 100 ml’lik erlenlere transfer edilir. Cam yünü tıkaçları çıkarılır. İki kısım ayrı olarak analiz edilir. Her tüpe 20 ml amonyaksız destile su eklenir. Kapağı kapatılır ve desorpsiyon verimini arttırmak için ultrasonik su banyosuna yerleştirilir. Desorbsiyon, 45 dakika içinde (45 dakika boyunca çalkalanma suretiyle) tamamlanır. Her numunenin pH’ ı 5.0 – 6.5 arasına sodyum hidroksit ile ayarlanır. Analizler amonyak desorbe olduktan sonra 1 gün içinde tamamlanmalıdır.

Sorbent tüplerin ön ve arka kısmı içeren erlenlere ve kalibrasyon standartlarına 4 ml sodyum fenolat, 4 ml nitropurizit, 5 ml sodyum hipoklorit ve 5 ml EDTA çözeltileri eklenir. Renk oluşması için 1 saat beklenir. 630 nm’ de 1cm’lik küvet kullanılarak okutma yapılır. Amonyak konsantrasyonu μg/ml numunede ön (Wf) ve arka (Wb) sorbent bölümlerinde ayrı ayrı bulunur. Havadaki amonyak konsantrasyonu hesaplanır. V (L), Wf ve Wb μg/ml uygun numune hacimleri ile çarpılır. Vf ve Vb (ml).

Amonyak konsantrasyonu aşağıdaki formül ile hesaplanır:

Lastik buharı numune alma ve analizi için MDHS 47/3 metodu kullanılabilir. Örneklemede kullanılacak filtreleri hazırlamak için 72 saat siklohekzan ile Soxhlet ekstraksiyonu uygulanmalıdır. Ekstraksiyondan sonra filtre sadece numune pensesi ile tutulmalıdır. İlk tartımdan önce, filtrenin yüzeyi gevşemiş liflerinden arındırmak için yumuşak başlı bir fırça ile temizlenmelidir. Yeterli sayıda filtre tüm örnekleme ve kör numuneler için mikro terazide tekli olarak tartılmalıdır. Tartımdan minimum 30 dakika önce, filtrelerin elektrostatik yüklerinin dağılması ve odanın atmosferi ile dengeye gelmesi için beklenmeli (elektrostatik yükler, statik eliminator ile de dağıtılabilir).

Örnekleme pompası 1,7 L/dakikaya ayarlanır. Analiz için yeterli örnekleme yapıldığında (30 dk.) pompa durdurulur, çekilen örnekleme hacmi kaydedilir. Örnekleme filtresi etiketlenir. Her örnekleme setinde en az 6 kör numune alınması önerilir. Lastik buharı için tavsiye edilen minimum örnekleme hacmi 500 L’ dir. 500 L hacmin örneklenmesi gerekliliği dolayısı ile STEL (Kısa süreli maruziyet) ölçümleri gerçekleştirilemez. Metot hassasiyeti örnekleme yapılan hava hacmine bağlıdır.

Kullanmadan önce, cam malzemeler kimyasallardan arındırmak için temizlenir. Ekipmanlar laboratuar temizleme kimyasalında bir gece bekletilir ve distile su ile çalkalanıp kurutulur. Terazi doğrulama prosedürü her tartım aşamasında yapılmalıdır. Maksimum doğruluk için her aşamada aynı terazi kullanılmalıdır. Solunabilir lastik toz tanımı için, filtre ve kör numuneler, kendi kapları içinde ya da taşıyıcılarının kapakları bir tarafa kaldırılmış şekilde, terazi odasında en az yarım saat dengeye gelmesi için bekletilir. Numune pensesi kullanılarak, tartım içinde kalacak şekilde filtre ikiye katlanır. Bu noktada ve diğer tüm analitik proseslerde filtre ile ten temasının olmasından sakınılmalıdır. Filtreleri ve katlanan kör numuneleri, katlanmadan kaynaklanabilecek cam yünündeki küçük kütle kayıpları olabileceğinden yeniden tartılır.

Metotta bahsedildiği gibi katlanan cam yünü filtreler zarf şeklindeki 11cm’ lik selüoz filtreye yerleştirilir. Cam yünü filtrelerini içeren selüloz filtre katlanır. Sonrasında yine metotta gösterildiği gibi katlanarak zarf haline getirilir. Cam yünü fitlerlerin katlanmasında ve zarar görmesinde önlemler alınmalı. Zarf ekstraksiyon boyunca kağıt klips ile tutulmalıdır. Eğer alan varsa, birden daha fazla zarf her soxhlet kartuşunun içine konabilir. Soxhlet aparatına yaklaşık olarak 150 ml siklohekzan eklenmelidir. Numuneler (kör numuneyi içinde bulunduran) en az 16 saat Soxhlet ekstraksiyonunda tutulmalıdır. Kör numuneler farklı zarf ve soxhlet kartuşlarına

Dağıtılmalıdır. Ekstraksiyondan sonra, zarflar soxhletten çıkarılır ve en azından 4 saat havalandırılır. Zarf tamamen kuruyana kadar açılmaz. Cam yünü filtrenin yeniden tartımından önce tartım odasında en azından 30 dakika dengeye gelmesi için beklenir.

Hesaplamalar:
Toplam Partikül Madde= mg/m3

M1: Örneklemeden önce filtre ağırlığı (mg)

M2: Örneklemeden sonra filtre ağırlığı (mg)

B1: tüm kör numunelerdeki ortalama ağırlık değişimi(mg)

Siklohekzan Solunabilir Madde= mg/m3

M3: Katlanmış filtrenin ekstraksiyondan önce ağırlığı (mg)

M4: filtrenin ekstraksiyondan sonra ağırlığı (mg)

B2: ekstrraksiyondan sonra tüm kör numunelerdeki ortalama ağırlık

Değişimi (mg)

Krom+6 numune alma ve analizi için NİOSH 7600 standardı kullanılmaktadır.

Sahada örnekleme için ortam havası bir pompa yardımı ile 37 mm çapında 5 mikron gözenek boyutuna sahip bir filtreden geçirilir.

Örneklemeye başlamadan önce örneklemede kullanılacak olan pompa uygun örnekleme debisine ayarlanır. (1-4 L/dk)

Daha sonra örneklemde kullanılacak olan pompa bir kalibratör ile çekiş debisi doğrulanır.  Kişisel maruziyet ölçümü yapılacak ise filtre kişinin solunum bölgesine, ortamda yapılacak ise belirlenen uygun yere yerleştirilir. Örnekleme tamamlandıktan sonra örneklemede kullanılan filtre uygun bir şekilde filtre kabına yerleştirilir. Ölçümde kullanılan pompa tekrar birincil bir kalibratör ile doğrulanır. Her 10 örnekleme için sahada 2 adet kör numune hazırlanır.

Çalışma Devam Ediyor…

Çalışma Devam Ediyor…

Çalışma Devam Ediyor…

Fosfin numune alma ve analizi için NİOSH 6002 Metodu kullanılır. Çalışma aralığı 16 L’ lik bir hava numunesi için 0.013 ila 0.6 ppm’ dir (0.02 ila 0.9 mg/m³).

12 cm uzunluğunda, 6 mm O.D. 4 mm I.D. cam tüp, plastik kapaklı alevlenmiş uçlar, iki bölüm cıva-siyanür ile muamele edilmiş silika jeli (45/60 gözenekli), (ön=300 mg, geri=150 mg), ayrılmış ve cam yünü tıpalarla tutulmuş örnekleme tüpü kullanılır.

Tüpün uçları kırılır ve tüp tutucuya yerleştirilir. Pompa 0,2 L/dk ‘ya ayarlanır. Ölçüme başlanır. Örnekleme sonunda tüp, tüp tutucudan çıkartılır ve uçları plastik kapak ile kapatılır. Her 10 örnekleme için 2 adet kör numune yapılır.

Ön ve arka emici bölümleri ayrı ayrı 50 mL’ lik beherlerin içine yerleştirilir. Her behere 10 mL asidik permanganat çözeltisi eklenir. 90 dakika boyunca 65 ila 70°C’ de tutulan bir su banyosuna yerleştirilir. Asidik permanganat çözeltisi 10 mL’ lik hacimsel bir şişeye boşaltılır ve distile suyla hacme seyreltilir. Silika jel iki kez 3 ml damıtılmış suyla yıkanır ve içeriği 1 ml demirli çözelti içeren 10 ml’ lik başka bir hacimli şişeye boşaltılır. Damıtılmış suyla hacme seyreltilir. Her iki 10 mL’ lik hacimsel şişenin içeriği (ekstrakt ve yıkamalar) 125 mL’ lik bir ayırma hunisine eklenir. Huniye 7,5 mL molibdat reaktifi ve 25 mL toluen-izobütanol çözücüsü eklenir. Huni 60 saniye boyunca çalkalanır. Sulu izin vermek için ayırma hunisinin 60 saniye beklemesine izin verilir. Sulu olmayan katmanları ayırmak için. Alt (sulu) katman atılır. 10 mL susuz tabaka, 10 mL alkolik sülfürik asit çözeltisi içeren 25 mL’ lik bir hacimsel şişeye pipetlenir. Spektrofotometre açılır ve ısınma için yeterli zaman bırakılır. Dalga boyu 625 nm’ ye ayarlanır ve damıtılmış suyla doldurulmuş 5 cm’lik hücreleri kullanarak % 100 geçirgenlik ölçeği ayarlanır. 0.5mL (25 damla) kalaylı klorür reaktifi ilave edilir ve alkollü sülfürik asit çözeltisi kullanarak hacme seyreltilir. İyice karıştırılır. Numune 5 cm’ lik bir hücreye aktarılır ve hemen okutulur. Blank olarak su kullanarak absorbans veya geçirgenlik ölçülür.

Numunenin ön (Wf) ve arka (Wb) emici bölümlerinde ve ortalama medya boş ön (Bf) ve arka (Bb) emici bölümlerinde bulunan fosfin kütlesi, μg (DE için düzeltilmiş) belirlenir. Wb>Wf / 10 ise, atılım ve olası örnek kaybı rapor edilir. Örneklenen hava hacmindeki fosfin konsantrasyonu, C, V (L) .k hesaplanır.

Asfalt dumanı numune alma ve analizi için NIOSH 5042 Metodu kullanılmıştır. 1000 L’ lik bir örnek için çalışma aralığı 0.14 ila 2 mg /m³ ‘ dür. Bu yöntem 15 dakikalık numunelere de uygulanabilir.

Tartım kabı şu şekilde durulanır; tüm görünür tortu gidene kadar aseton ile yıkanır. Hekzan ile birkaç saniye durulanır. Kuru hava geçirilir. Gözle görülür şekilde temiz olmayan tartım kapları kullanılamaz. Tüm cam kaplar da aseton ve sonra hekzan ile çalkalanır; hava ile kurutulur.

Filtreler veya tartı kapları çevresel olarak kontrol edilen bir tartım odasında en az iki saat şartlandırılır. Her tartımdan önce terazi sıfırlanır. Forseps kullanarak, her filtre veya tartı kabı statik bir nötrleştiricinin üzerinden geçirilir. Filtre veya tartı kabı pensten kolayca çıkmazsa bu adımı tekrarlanır. Statik elektrik hatalı ağırlık okumalarına neden olabilir. Her bir filtreveya tartım kabı sabit bir ağırlık elde edilinceye kadar tartılır (10 μg içinde iki ardışık ağırlık). Son iki ağırlığın ortalaması en yakın mikrograma kaydedilir.

1-4 L / dak arasında şekim yaptığı kesin olarak bilinen cihaz ile 28 L ila 400 L hacminde numune toplanır .Toplam filtre ağırlığı yaklaşık 2 mg toplam partikül ağırlığı aşılmamalıdır. Tespit sınırını (LOD) ve kantitatif sınırını (LOQ) belirlemek için her örnekleme günü için beş kör toplanır. Filtreler petrilere yerleştirilir ve laboratuvara alındıktan sonra numuneler buzdolabında saklanır. Devam etmeden önce soğutulmuş numune petrilerinin oda sıcaklığına gelmesi sağlanır. Sonra filtreler tartım odasında iki saat şartlandırılır. Filtre yavaşça çıkarılır. Körler dahil her filtreyi yeniden tartılır. Ortalama örnekleme sonrası ağırlığı, W2 veya B2 (μg). Ayrıca, bir filtre ile ilgili dikkate değer her şey kaydedilir (örneğin, aşırı yük, sızıntı, ıslak, yırtık vb.). Tartımdan sonra, pens ile filtre temiz bir test tüpüne aktarılır ve tüp kapatılır.

Hesaplama:

8.1.Örneklenen hava hacminde toplam partikül konsantrasyonunu hesaplayın,

CTP (mg/m3) , V(L).

W1= Örneklemeden önce darası alınmış filtrenin ortalama ağırlığı (μg)

W2 = Örnek içeren filtrenin ortalama ağırlığı (μg)

B1 = Darası alınmış kör filtrelerin ortalama ağırlığı (μg)

B2 = Kör filtrelerin ortalama ağırlığı (μg)

Azotoksit ve azotdioksit numune alma ve analizi için NİOSH 6014 Metodu kullanılır. NO için çalışma aralığı, 1,5 L’ lik bir hava numunesi için 1 ila 50 ppm’ dir.  (1,3 ila 61 mg /m³). NO2 için çalışma aralığı 3 L’ lik bir hava numunesi için 0.5 ila 25 ppm’ dir (1 ila 47 mg /m³). NO için düşük örnekleme oranı, arka sorbent bölümünde oksitlenmiş NO toplanmasına izin vermektedir. Düşük oranda, hem NO hem de NO₂ eş zamanlı olarak belirlenebilir.

Örneklemeden hemen önce, örnekleyicinin uçları kırılır ve pompaya bağlanır. Azot dioksit ilk tüpte (Tüp A) toplanır ve böylece B tüpü ile oksitlenen ve daha sonra Tüp C’ de (örnekleme pompasına bitişik) toplanan nitrik oksitten ayrılır. Doğru olarak bilinen bir 0,025 L / dak ±% 5 akış hızında numune alınır. NOT: Nitrik oksit belirlenmezse, 0.2 L / dk’ya kadar bir akış hızı kullanılabilir. Örnekleyici kapatılır ve nakliye için sağlam bir şekilde paketlenir. Laboratuvara yeterli sayıda numune körü ve ortam körü gönderilir. Her 6 numune için 3 saha körü ve her 10 numunede 3 medya körü alınır.

Analiz işleminde; sorbentin Tüp A ve Tüp C’ den ayrılması için 50 mL’ lik hacimsel şişelere aktarılır. Cam yünü bujileri ve oksitleyici (Tüp B) atılır. Absorpsiyon solüsyonu numuneye eklenir ve 50 ml işaret çizgisine getirilir. Durdurucu şişesi 30 saniye boyunca kuvvetlice çalkalanır. Katıların yerleşmesine izin verilir. 10 mL ekstrakte edilmiş numune 50 mL’ lik bir volümetrik şişeye pipetlenir. Bu adımda kör analizi de başlatılır. 1.0 mL hidrojen peroksit çözeltisi, 10.0 mL sülfanilamid çözeltisi ve 1.4 mL NEDA çözeltisi ilave edilir. Her eklemeden sonra iyice karıştırılır. Tamamen renk gelişimi için 10 dakika beklenir. Spektrofotometrede dalga boyu 540 nm’ye ayarlanır. Reaktif körü ile sıfırlama yapılır. Bir küvete örnek solüsyonun bir kısmı aktarılır ve absorbans kaydedilir.

Hesaplama:

Kalibrasyon grafiğinden, her Tüp A, WA (μg) ve karşılık gelen körde BA (μg) içinde NO2 ̄ kütlesini belirleyin. Benzer şekilde, her bir Tüp C, WC (μg) ve körde BC (μg) içinde NO2 ̄ kütlesi belirlenir.

Dönüşüm faktörü 0.63′ ü uygulanarak, örneklenen hava hacmindeki NO₂ konsantrasyonu, NO₂ (mg/m³), (L) olarak hesaplanır: dönüşüm faktörü 0.63, 1 mol azot dioksit gazı tarafından üretilen nitrit iyonunun mol sayısını temsil eder. 10 ppm üzerindeki NO veya NO₂ gaz konsantrasyonları için dönüştürme faktörü olarak 0,5 kullanılır. Faktör 0.652 (MW NO / MW NO₂ ̄) ve dönüşüm faktörü 0.63 uygulanarak, örneklenen hava hacmindeki NO konsantrasyonu (mg/m3), (L) hesaplanır:

Asbest numune alma işlemi NIOSH Metot 7400’ e göre gerçekleştirilir. 1000 L hava numunesi için çalışma aralığı 0,04 – 0,5 fiber/cc arasındadır. Eğer ortamda örnekleme yapılacaksa filtre kasedi topraklanmalıdır. Eğer kişisel örnekleme yapılacaksa filtre tutucunun açık tarafı aşağıya bakmalıdır. 0,5 L/dakika ile 16 L/dakika aralığında örnekleme debisi ile en az 400 L hacminde hava örneklenir. Filtreler petrilere konularak etiketlenir. Her 10 örnekleme serisi için 2 adet kör numune hazırlanır. Örnekleme Filtresi (Selüloz ester filtre) – 0.45-1.2 μm gözenek çaplı bir filtredir.

Asetik anhidrit numune alma ve analizi için NIOSH 3506 metodu kullanılır. Çalışma aralığı 100 L’ lik bir hava numunesi için 1,2 ile 10 ppm’dir (5 ile 40 mg/m³). Aralığın üst sınırı, renk oluşmadan önce numuneyi seyreltilerek uzatılabilir. Metot 5 cm veya daha uzun bir küvet kullanıldığında kısa süreli (> 5 dak) tespitler için yeterince hassastır.

Çalışmalar esnasında çok dikkatli olmak gerekir; asetik anhidrit yanıcıdır (parlama noktası = 54°C) hem sıvı hem de buharı dokuların tahriş olmasına sebep olur. Cildin alerjik hassasiyetine neden olabilir.

Kısa parçalar halinde esnek tüp ile impinger ve örnekleme pompası arasına bir splashover tüpü bağlanır. Havanın impinger içine girmeden önce herhangi bir borudan veya diğer ekipmanlardan geçmesine izin verilmez. Impinger içine 10 mL absorblama çözeltisi dökülür. Absorblama çözeltisi kullanımdan hemen önce hazırlanmalıdır. 100 L’ lik bir numune hacmi için 0,2 – 1 L/dak arasında kesin olarak bilinen bir akış hızında numune alınır. Örnekleyici 2 saatte bir değiştirilir, böylece absorblama çözeltisi taze kalır. Örneklemeden sonra, impinger sapını çıkarın ve impinger tüpünün içine doğru hafifçe vurulur. Sapı 1-2 mL absorblama çözeltisi ile yıkanır ve bu çözelti de impinger’ a eklenir. Impinger sert, reaktif olmayan bir durdurucu ile sıkıca kapatılır ve numuneler 25 ^oC altında taşınır. Numuneler 25 ^oC sıcaklıkta 4 gün stabiletisini korumaktadır. Her 10 örnek için 2 adet kör numune hazırlanır.

Analiz için; numune çözeltisi 50 mL’ lik volümetrik bir şişeye aktarılır (balon joje vs.) Impinger iki kez 1 mL distile su ile çalkalanır. Balon jojeye eklenir. >4 mg asetik anhidrid içeren numuneler için, bu aşamada impingerdaki çözeltinin bir bölümü 50 mL’ ye seyreltilir. Hesaplamalarda uygun seyreltme faktörü kullanılır. 5 ml demir klorür çözeltisi eklenir. Buz banyosunda eşit hacimlerde sodyum hidroksit çözeltisi, hidroksilamin hidroklorür çözeltisi ve demir klorür çözeltisi karıştırılır. Çözeltiyi 50 mL’lik hacimsel şişedeki işarete getirmek için bu çözelti eklenir. Mor kompleks hızlıca oluşur. Spektro 540 nm’ ye hazırlanır, saf su ile sıfırlanır. Saf suya karşı numune absorbansı okutulur.

Hesaplamalar:

W: mg, impingerdaki asetik anhidritin kütlesi

B: mg, ortalama kör numunedeki kütle

V: L, örneklenen hava hacmi

C: Konsantrasyon (asetik anhidrit)

C (mg/m3) = [(W-B)*1000] / V