Silika (silisyum dioksit – SiO₂), doğada bol miktarda bulunan, kum, kaya ve kuvars gibi mineral formlarında rastlanan bir bileşiktir. Kristal ve amorf olmak üzere iki ana formda bulunur. Endüstride yaygın olarak kullanılan kristal silika, özellikle kuvars formunda sıkça görülür.

Silikanın Kullanım Alanları

Silika, geniş bir kullanım alanına sahiptir ve birçok endüstride temel bir bileşen olarak kullanılır:

• Cam Üretimi: Camın ana bileşenlerinden biridir ve camın dayanıklılığını artırır.
• Beton ve Çimento Üretimi: İnşaat sektöründe çimento ve beton üretiminde kullanılarak yapı malzemelerinin dayanıklılığını artırır.
• Seramik ve Porselen Üretimi: Seramiklerin sertliğini ve direncini artırmak için kullanılır.
• Elektronik ve Yarı İletken Endüstrisi: Mikroçip üretiminde silika esaslı malzemeler kullanılır.
• Kimya Sanayi: Diş macunları, cilt bakım ürünleri ve gıda katkı maddeleri gibi birçok üründe dolgu maddesi olarak bulunur.
• Filtreleme ve Kurutucu Malzemeler: Silika jelleri, nemi emme özellikleri nedeniyle nem alıcı ve filtreleme sistemlerinde kullanılır.

Silika Maruziyeti ve Yol Açabileceği Sağlık Sorunları

Silikaya maruz kalma, özellikle iş güvenliği önlemleri alınmadığında ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir. Kristal silika tozunun solunması başlıca şu rahatsızlıklara neden olabilir:

• Silikozis: Uzun süreli solunum sonucu akciğerlerde silika tozlarının birikmesiyle ortaya çıkan kronik bir akciğer hastalığıdır. Bu hastalık geri dönüşü olmayan bir durumdur ve ciddi solunum güçlüklerine neden olabilir.
• Akciğer Kanseri: Kristal silika maruziyeti, Uluslararası Kanser Araştırma Ajansı (IARC) tarafından insanlarda kansere neden olduğu belirlenmiş bir faktör olarak sınıflandırılmıştır.
• KOAH (Kronik Obstrüktif Akciğer Hastalığı): Silika tozları akciğer dokusuna zarar vererek kronik solunum yolu hastalıklarına yol açabilir.
• Böbrek Hastalıkları: Yapılan araştırmalar, yüksek seviyede silika maruziyetinin bazı böbrek hastalıkları ile ilişkili olabileceğini göstermektedir.

Silika Maruziyetini Önleme Yöntemleri

Silika ile çalışan işçilerin sağlıklarını korumak için bazı önlemler alınmalıdır:

• Toz Kontrolü: Çalışma alanlarında yeterli havalandırma sağlanmalı, ıslak çalışma teknikleri kullanılmalı ve toz oluşumunu en aza indiren ekipmanlar tercih edilmelidir.
• Kişisel Koruyucu Ekipman (KKE): Solunum maskeleri, gözlükler ve uygun iş kıyafetleri kullanılarak maruziyet azaltılmalıdır.
• Düzenli Sağlık Kontrolleri: Maruziyet riski taşıyan çalışanlar için düzenli akciğer taramaları yapılmalıdır.
• Eğitim ve Farkındalık: İşçilerin silika tehlikeleri ve korunma yöntemleri hakkında bilinçlendirilmesi büyük önem taşır.

 

Silika, endüstride yaygın kullanılan ve birçok alanda hayati öneme sahip bir bileşik olmasına rağmen, kontrolsüz maruziyet ciddi sağlık riskleri doğurabilir. Bu nedenle, özellikle sanayi çalışanları ve inşaat işçileri için uygun önlemler alınarak güvenli bir çalışma ortamı sağlanmalıdır. Silika ile temas eden herkesin korunma yollarını bilmesi ve uygulanabilir güvenlik prosedürlerini takip etmesi hayati önem taşır.

 

Feyza SAK

Kimyager

 

KAYNAKLAR:

OSHA – Occupational Safety and Health Administration

CDC – Centers for Disease Control and Prevention

IARC – International Agency for Research on Cancer