Su kütlesinin genel durumunun belirlenmesi maksadıyla suda yaşayan canlıların periyodik olarak örneklemesi ve analiz edilmesine biyolojik izleme denilmektedir.

Tarım ve Orman Bakanlığı biyolojik izleme çalışmalarında standardizasyonu sağlamak için yerüstü sularında biyolojik kalite bileşenlerinin izlenmesine ilişkin usul ve esasları belirleyerek ‘Biyolojik İzleme Tebliği’ ni yayımlamıştır.

Bahsi geçen tebliğ; biyolojik izleme çalışmalarında kullanılmak üzere, her bir biyolojik kalite bileşeni için biyolojik örnekleme noktalarının/alanlarının, örnekleme dönemlerinin ve izleme sıklıklarının, örnekleme metodolojisinin ve kullanılan ekipmanın belirlenmesi, numunelerin taşınması, muhafazası, örneklerin analizi ve teşhisine ilişkin hususları kapsar.

Biyolojik izleme kapsamında örneklenmesi gereken bentik makroomurgasız, fitoplankton, fitobentoz (diyatome), balık, sucul makrofit, makroalg ve angiosperm canlı gruplarının her biri biyolojik kalite bileşenlerini oluşturmaktadır. Bentik makroomurgasızlar; 0,5 milimetre göz aralığındaki elekte kalan, büyük, çıplak gözle görülebilen canlılardır. Fitoplaktonlar ise; sucul ortamlarda suda asılı kalan, aktif yüzme kabiliyetine sahip olmayan fotosentetik canlılardır. Mikroskobik tek hücreli canlılardan 2 metreden uzun sucul makrofitlere kadar tüm fototrofik bentik organizmalar ise fitobentoz olarak adlandırılmaktadır. Su ile ilişkili olan, çıplak gözle görülebilen fotosentetik organizmalardan oluşan, alglerden tohumlu bitkilere kadar farklı sistematik kategorilerde yer alabilen karasal bitkiler dışındaki sucul bitkileri ve alglere sucul makrofitler denilmekle birlikte; alg dediğimiz canlılar; Sucul ve yarı sucul habitatlarda bulunan ve klorofil a içeren fotoototrof organizma gruplarıdır. Gerçek kök, gövde ve yaprak yapısına sahip olmayan bitki benzeri talluslu canlılar ise makroalgleri oluşturmaktadırlar. Angiospermler ise kapalı tohum bitki sınıfında yer alırlar.

Birden fazla biyolojik kalite bileşeninin izlenmesi durumunda biyolojik kalite bileşenleri için örneklemelerin eş zamanlı yapılması, örneklemelerin eşzamanlı yapılamaması durumunda örneklenen biyolojik kalite bileşeni ile birlikte genel kimyasal ve fizikokimyasal örnekleme ile hidromorfolojik izlemenin de yapılması gerekmektedir. Hidromorfolojik ve kimyasal izlemenin biyolojik izleme ile aynı noktada yapılması da gerekmektedir.

Nehir, göl, kıyı ve geçiş sularında Ek-1’de yer alan (aşağıdaki tablodaki gibi) biyolojik kalite bileşenlerinin Bakanlıkça belirlenen izleme programlarında yer alan izleme türüne ve izleme sıklığına uygun olarak izlenmesi esastır. İzleme noktaları, izlenecek parametreler, operasyonel, gözetimsel gibi izleme tipleri izleme yapan kurumlar ve izleme sıklıklarının yer aldığı program ‘Biyolojik İzleme Programı’ olarak adlandırılır.

Örneklemelerde dikkat edilmesi gereken bir diğer nokta da örneklemenin, su kütlesini temsil edecek yeterli sayı ve boyuttaki kesit ve örnekleme alanlarında yapılmasıdır. Bu alanların kolay ulaşılabilir olması, izleme çalışmasının maksadı ve biyotadaki doğal değişkenlik göz önüne alınarak belirlenmesi, köprü ve yol gibi baskılardan uzakta olacak şekilde seçilmesi, su kütlesindeki mevcut habitatları mümkün olduğunca temsil etmesi gerekir. Örnekleme alanı seçilirken örneklemeyi yapacak personelin güvenliğinin göz önünde bulundurulması önemlidir.

Biyolojik örneklemenin, her bir biyolojik kalite bileşeni için o kalite bileşeni konusunda en az doktora derecesine sahip veya Bakanlıkça düzenlenen eğitimlere katılarak “biyolojik örnekleme sertifikası” almış kişiler tarafından yapılması ise başka bir gerekliliktir.

Feyza YALÇIN
Kimyager

 

Diğer Blog Yazılarımız İçin: https://haliccevre.com/blog/               Okumak İsteyebilirsiniz: İçme Suyu Temin Edilen Suyu Temin Edilen Suların Kalitesi ve Arttırılması

 

Kaynak:
Biyolojik İzleme Tebliği