FORMALDEHİT VE FORMALDEHİT MARUZİYETİ
Formaldehit Nedir, Nerelerde Kullanılır ?
Formaldehit; havada hızla parçalanabilen ve suda kolayca çözünebilen renksiz ve güçlü kokulu bir gazdır.
Genellikle, adli tıp ve tıbbi laboratuarlarda endüstriyel dezenfektan olarak; bazı yiyecekler, ilaçlar ve kozmetik ürünlerinde koruyucu olarak kullanılır. Yapı malzemeleri ve birçok mobilya, gazlı/odun sobaları, gazyağı ısıtıcıları, otomobil egzozu, sigara vb. içeriklerinde formaldehit barındırırlar.
Formaldehit Tarihçesi
Formaldehit, HCHO kimyasal formülü ile en basit aldehittir. 1859’da Alexander Mikhailovich Butlerov tarafından yanlışlıkla üretildiğinden ve 1868’de AW Hofmann tarafından keşfedilmesinden bu yana önemli bir endüstriyel ürün haline gelmiştir.
Hofmann, ısıtılmış bir platin sarmalın üzerine bir metanol ve hava karışımını geçirerek daha sonra ürün olarak formaldehiti tanımlamıştır. Bu yöntem, bugün formaldehitin üretilmesinin ana yoludur; bir metal katalizör kullanarak metanolün hava ile oksidasyonundan formaldehit üretilir.
Formaldehit Ölçümünün Önemi
Hangi Meslek Gruplarında Maruziyet Daha Sık Görülür? Sağlığa Etkileri Nelerdir?
Formaldehit veya formaldehit içerikli ürünler üreten sanayi işçileri, laboratuar teknisyenleri, patologlar, bazı sağlık uzmanları ve morg çalışanları genel halktan daha yüksek formaldehit seviyelerine maruz kalabilir.
Mesleklerinden dolayı aşırı maruz kalan kişiler üzerinde yapılan araştırmalarda; beyin kanseri, kan kanseri ve kolon kanserinden ölenlerin sayısında normal populasyona göre bir artış olduğu gözlenmiştir. Mesleki olarak formaldehite maruz kalan işçiler arasında akciğer kanserinden ölüm oranının %30 daha fazla olduğu belirtilmiştir. Akut etkilenmelerde burun ve boğazda yanma hissi, nefes darlığı, öksürük, hırıltılı solunum gibi klinik semptomlara neden olmaktadır. Daha yüksek konsantrasyonlarda ise, pulmoner ödem, inflamasyon ve pnömoni gelişmektedir.
Ayrıca, günlük hayatta formaldehit içeren ürünlerin ev ve işyerinde kullanılması (duvar boyası, mobilyalar, cila kaplamalar, deodorantlar, temizlik ürünleri v.b) ve çevresel etkenlerle maruziyet (fuel-oil ve odunun yanması ile, egzoz gazı ve sigara dumanı gibi) etkilenmeyi daha da artırmaktadır.
1987 yılında, ABD Çevre Koruma Ajansı (EPA) formaldehiti olağandışı derecede yüksek veya uzun süreli maruz kalma koşulları altında kanserojen olarak sınıflandırmıştır.
Kullanım alanı bu kadar yaygın ve kanserojen bir maddeye karşı korunmak oldukça güç görünmektedir. Tüm bunların sonucunda formaldehit ölçümlerinin son derece önemli olduğunun altını çizmek gerekir.
Maruziyet Sınır Değerleri:
AIHA; Amerikan Endüstriyel Hijyen Derneği.
ERPG-1; Herhangi bir etki hissetmeden veya herhangi bir koku olmadan, 1 saate kadar maruz kalınabilecek havadaki maksimum konsantrasyondur.
ERPG-2; Koruyucu hareketlerini azaltabilecek çok ciddi sağlık sorunlarına geri dönüşü olmaksızın maruz kalınabilecek havadaki maksimum konsantrasyondur.
ACGIH STEL; Zaman ağırlıklı ortalama kısa süreli maruz kalma sınırı; bir iş günü boyunca herhangi bir zamanda aşılmaması gereken bir maddenin konsantrasyonudur.
LC50 (Lethal Concentration50); Havadaki maruz kalınan maddenin, deney fareleri popülasyonunun %50’sinde ölüme neden olması beklenen hesaplanmış konsantrasyonudur.
NIOSH IDLH; NIOSH’un; bir çalışanın doğrudan veya dolaylı olarak ölüme neden olan ya da kalıcı olumsuz sağlık etkileri bırakan muhtemel kimyasal maruziyetinden kaçınabilmesini sağlamak için tavsiye ettiği maruziyet limit konsantrasyonudur.
NIOSH REL: Önerilen 8 veya 10 saatlik zaman ağırlıklı ortalama sınır değeridir.
OSHA PEL; Günde 8 saatlik veya haftada 40 saatlik zaman ağırlıklı ortalama sınır değeridir.
Health Numbersa: Sağlık numaraları, hayvan testlerinden veya EPA tarafından geliştirilen risk değerlendirme değerlerinden gelen toksikolojik rakamlardır.
Regulatory, advisory numbers; OSHA sınır değerleri, devlet mevzuatlarına dahil edilmiş değerlerdir. NIOSH, ACGIH, AIHA ise tavsiye niteliğindeki sınır değerlerdir.
Kübra Çisil KANAT
Çevre Mühendisi/ Raportör
Diğer Blog Yazılarımız İçin: https://haliccevre.com/blog/ Okumak İsteyebilirsiniz: Evdeki Tehlike; Formaldehit
Kaynaklar: