Stiren maruziyeti çok sık rastlanan bir maruziyet çeşididir. Stiren esas olarak sentetik bir kimyasaldır. Vinilbenzen, etenilbenzen, stirol veya feniletilen olarak da bilinir. Kolayca buharlaşan ve tatlı bir kokusu olan renksiz bir sıvıdır. Bazı sıvılarda çözünür, ancak suda kolayca çözünmez.

 

Kauçuk, plastik, yalıtım, fiberglas, borular, otomobil parçaları, gıda kapları ve halı altlığı gibi ürünler yapmak için her yıl tonlarca miktar üretilir. Aslında düşük stiren seviyeleri ayrıca meyve, sebze, fındık, içecek ve et gibi çeşitli gıdalarda doğal olarak ortaya çıkar. Endüstriyel kaynaklı veya otomobil egzozlarından da çevreye salınabilir.

Stiren oda sıcaklığında sıvı halde bulunabilen organik bir maddedir. Havada % 0,9-6,8 oranları arasında bulunması patlama riski oluşturur. Buharı havadan ağırdır.

Stirenin Vücuda Girişi ve Etkisi

Stiren her türlü dokumuz için maruziyet dozuna bağlı olmaksızın irritan özellikte olan bir kimyasaldır. Solunması veya cilt ile teması vasıtasıyla hızlı bir şekilde absorbe edilerek ve sonrasında da toksik etkilerde bulunabilir. Zaten vücuda girişi genellikle soluma sistemi vasıtasıyla olur. Bu yüzden sindirim sistemi üzerindeki etkileri ile ilgili pek bir literatür bilgisi bulunmaz.

Stiren zehirlenmesinin en temel belirtisi merkezi sinir sistemi üzerindeki nörotoksik etkilerdir. Vücuda girdikten sonra karaciğerde başlıca mandelik asit (yaklaşık % 85) ile fenil glioksilik asite (yaklaşık  % 10) ve daha az miktarda olmak üzere hippürik asite (yaklaşık % 5) metabolize olur. Bu metabolitler de idrarla vücuttan atılır. Fakat geçtiği solunum yolunu ciddi derecede tahriş eder. Artan geniz akıntısı, soluk alışverişinde hırıltı ve öksürük meydana gelir. Daha yüksek ya da uzun maruziyet “stiren hastalığı” şeklinde baş gösterebilir. Bu da bir çeşit merkezi sinir sistemi depresyonudur. Bu tür depresyonun en belirgin özellikleri; başta ağrı, midede bulantı, zaman zaman kusma, halsizlik, baş dönmesi, kas koordinasyonunu sağlamakta zorlanmadır. Stirenin solunum yoluyla ciğerlere ulaşması bazen akciğer ödemi, kalp ritim bozukluğuna yol açabilir. Hatta hafıza kaybı, daha da ötesinde komaya neden olabilir.

 

Stirenin Yol Açtığı İşitme Kaybı

Bir kimyasalın ya da bir ilacın neden olduğu işitme kaybına ya da kulak içine verdiği hasar sonucu ortaya çıkan denge kaybına ‘ototoksisite’ denir. Stiren de bu tarz bir kimyasaldır.
İşçiler bu tarz kimyasallar ile korunaksız bir şekilde yüksek gürültü seviyesi olan bir ortamda çalıştıklarında işitme kaybı riski artar ve bu durum çoğu zaman kalıcı bir hasar şeklinde ortaya çıkar.

 

Samet COŞKUN
Çevre Mühendisi

Kaynaklar:
https://www.ailevecalisma.gov.tr/media/1472/merveistif.pdf
https://www.cdc.gov/